Телпек сүйсін
Көрініс
Телпек сүйсін | ||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Ғылыми топтастыруы | ||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||
Екі-есімді атауы | ||||||||||||||||||||
Orchis militaris L. | ||||||||||||||||||||
Синонимдері | ||||||||||||||||||||
Телпек сүйсін[1] (лат. Orchis militaris) – сүйсіндер тұқымдасының сүйсін туысына жататын көп жылдық шөп тектес өсімдік.
Сипаты
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- Сабағы қуыс.
- Тамыры жұмыртқаға ұқсас
- Жапырақтары көп. Төменгі жағындағы жапырақтары ұзын, эллипс тәрізді, ал жоғарлаған сайын жіңішкере береді.
- Гүлдерінің иісі бар, ішкі жапырақшалары ашық қызыл, "ерні" көк түсті болады.
- Мамыр-маусым айларында гүлдейді. Өзендердің жағаларында, шабындықтарда, ормандардың шеттерінде, батпақты жерлерде өседі.
Емдік қасиеті
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- Дәрі жасау үшін сүйсіннің тамыр түйнегін маусым-шілде айларында сабағы сақталып тұрған кезде қазып, жинап алады. Сүйсіннің тек жас тамыр түйнектерін ғана жинайды. Оларды топырақтан жуып тазартып, қабығын аршиды да, бірнеше минут қайнап тұрған суға батырып алады. Тамыр түйнектер сонда ғана көктеп өсіп кетпейтін болады. Бұдан соң тамыр түйнектерді жіпке тізіп, іліп қойып кептіреді.
- Құрамында 50%-ке жуық кілегей, 27% крахмал және 1% қант бар.
- Сүйсіннен жасалған дәрілер асқазан, тоқ ішек, аш ішектер, қуық, бүйрек қабынғанда қолданады. Сонымен қатар іш өткенді, дизентерияны емдеу үшін де пайдаланады.
- Бұл өсімдіктен жасалған дәрілердің жыныстық әлсіздікті қалпына келтіретін қасиеті халық медицинасында өте жоғары бағаланады.
Дәрін дайындау және қолдану тәсілі
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- Кептірілген тамыр түйнекті ұнтақтап әуелі салқын суға араластырады, сонан соң үстіне қайнап тұрған ыстық су немесе ыстық сүт құяды да, қаймақ сықылды қоймалжың ерітінді жасап алып пайдаланады. Ол жасы ұлғайып, қартайған кісілердің, туберкулезбен ауырған адамдардың әл-қуатын тез қалпына келтіруге көмектеседі.
- Тұнбасы: 10 грамм тамыр түйнекті 1 стақан суға салып 15 минут қайнатады да, 2 ас қасықтан күніне 3 рет ішеді.
Дереккөздер
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- ↑ Қазақстанның дәрілік өсімдіктері. Іскендіров Әбіш. Алматы "Қазақстан" 1982, 188 бет.