Топаз

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту


Topaz
Негізі
Санаты Минерал
Химиялық формуласы Al2SiO4(F,OH)2
Ерекшеліктері
Түсі Clear (if no impurities), blue, brown, orange, gray, yellow, green, pink and reddish pink.
Сингониясы orthorhombic
Үгітіндісі [001] Perfect
Агреттары conchoidal
Моль шкаласы бойынша минерал қаттылығы 8 (defining mineral)
Streak white
Diaphaneity Transparent
Үлес салмағы 3.49–3.57
Оптикалық сипаты Biaxial (+)
Refractive index nα = 1.606–1.629
nβ = 1.609–1.631
nγ = 1.616–1.638
Birefringence δ = 0.010
Pleochroism Weak in thick sections
Басқа сипаттамалары Fluorescent, short UV=golden yellow, long UV=cream
Дереккөздер [1][2][3][4]
Топаз

Топаз (гр. topazos – Қызыл теңіздегі аралдың атауы) – силикаттар класына жататын минерал. Хим. формуласы: Al2[SіO4](F,OH)2; құрамы (%-бен): Al2O3 – 62 – 48,2, SіO2 – 39 – 28,2, F – 13 – 20,4, H2O – 2,45; қоспалары: Fe2+, Fe3+, Cr, Mg, Tі, V, Ge. Ромбылық сингонияда кристалданып, кристалдары призма пішінді, агрегаттары әдемі друзалы, түйірлі тығыз масса түрінде болып келеді. Кристалдық құрылымының негізінде фтор, оттек атомдарынан тұратын төрт қабатты тығыз түйіннің октаэдрлік қуысында Аl атомдары, тетраэдрлікте Sі орналасқан болып келеді. Кристалдары қысқа бағаналы, призма пішінді қырлары өте көп, ең үлкені 120 кг. Түссіз, ашық көк, күлгін, сары, қызғылт сары, алқызыл, көбінесе мөлдір; жіктілігі жетілген, шыныдай жылтыр, қатт. 8, тығызд. 3,5 г/м3.

Топаз пневматолит және пегматит желілерінде кварц, дала шпаты, слюда, касситерит, турмалин, берилл, шеелит, т.б. грейзен құрамына кіретін минералдармен бірге кездеседі.[5] Топаздың түссіз мөлдір және бояуы әдемі кристалдары 2 – 3-класты асыл тастар ретінде зергерлік бұйымдар жасауда қолданылады. Қрі кен орындары Украинада (Волынь), Оралда, Байкал сыртында, Бразилияда, Жапонияда, Мадагаскарда, т.б. аймақтарда орналасқан.[6]

Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]

  1. Hurlbut, Cornelius S.; Klein, Cornelis, 1985, Manual of Mineralogy, 20th ed., ISBN 0-471-80580-7
  2. Topaz in Handbook of Mineralogy
  3. Topaz at Mindat
  4. Topaz at Webmineral
  5. Кристаллография, минералогия, петрография. Бұл кітап Абай атындағы Қазақтың мемлекеттік педагогты институтының, география факультетінде оқылған лекциялардың негізінде жазылды, 1990. ISBN 2—9—3 254—69
  6. «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VIII том