Топаз
| Topaz | |
|---|---|
 | |
| Негізі | |
| Санаты | Минерал |
| Химиялық формуласы | Al2SiO4(F,OH)2 |
| Ерекшеліктері | |
| Түсі | Clear (if no impurities), blue, brown, orange, gray, yellow, green, pink and reddish pink. |
| Сингониясы | orthorhombic |
| Үгітіндісі | [001] Perfect |
| Агреттары | conchoidal |
| Моль шкаласы бойынша минерал қаттылығы | 8 (defining mineral) |
| Streak | white |
| Diaphaneity | Transparent |
| Үлес салмағы | 3.49–3.57 |
| Оптикалық сипаты | Biaxial (+) |
| Refractive index |
nα = 1.606–1.629 nβ = 1.609–1.631 nγ = 1.616–1.638 |
| Birefringence | δ = 0.010 |
| Pleochroism | Weak in thick sections |
| Басқа сипаттамалары | Fluorescent, short UV=golden yellow, long UV=cream |
| Дереккөздер | [1][2][3][4] |
Топаз (гр. topazos – Қызыл теңіздегі аралдың атауы) – силикаттар класына жататын минерал. Хим. формуласы: Al2[SіO4](F,OH)2; құрамы (%-бен): Al2O3 – 62 – 48,2, SіO2 – 39 – 28,2, F – 13 – 20,4, H2O – 2,45; қоспалары: Fe2+, Fe3+, Cr, Mg, Tі, V, Ge. Ромбылық сингонияда кристалданып, кристалдары призма пішінді, агрегаттары әдемі друзалы, түйірлі тығыз масса түрінде болып келеді. Кристалдық құрылымының негізінде фтор, оттек атомдарынан тұратын төрт қабатты тығыз түйіннің октаэдрлік қуысында Аl атомдары, тетраэдрлікте Sі орналасқан болып келеді. Кристалдары қысқа бағаналы, призма пішінді қырлары өте көп, ең үлкені 120 кг. Түссіз, ашық көк, күлгін, сары, қызғылт сары, алқызыл, көбінесе мөлдір; жіктілігі жетілген, шыныдай жылтыр, қатт. 8, тығызд. 3,5 г/м3.
Топаз пневматолит және пегматит желілерінде кварц, дала шпаты, слюда, касситерит, турмалин, берилл, шеелит, т.б. грейзен құрамына кіретін минералдармен бірге кездеседі.[5] Топаздың түссіз мөлдір және бояуы әдемі кристалдары 2 – 3-класты асыл тастар ретінде зергерлік бұйымдар жасауда қолданылады. Қрі кен орындары Украинада (Волынь), Оралда, Байкал сыртында, Бразилияда, Жапонияда, Мадагаскарда, т.б. аймақтарда орналасқан.[6]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Hurlbut, Cornelius S.; Klein, Cornelis, 1985, Manual of Mineralogy, 20th ed., ISBN 0-471-80580-7
- ↑ Topaz in Handbook of Mineralogy
- ↑ Topaz at Mindat
- ↑ Topaz at Webmineral
- ↑ Кристаллография, минералогия, петрография. Бұл кітап Абай атындағы Қазақтың мемлекеттік педагогты институтының, география факультетінде оқылған лекциялардың негізінде жазылды, 1990. ISBN 2—9—3 254—69
- ↑ «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VIII том
 | Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |