Топографиялық картаның немесе планның масштабы

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту

Топографиялық картаның немесе планның масштабы - картадағы (пландағы) сызық ұзындығының жергілікті жердегі тиісті сызықтың горизонталь проекциясына қатынасы. Масштаб сандық не сызықтық нысанда білдіріледі. Сандық масштаб бөлшек түрінде белгіленеді. Бөлшектің алымы әр уақытта 1-ге тең деп алынады, бөлімі жергілікті жердің горизонталь кашықтықтардың картадағы не пландағы тиісті сызықтардың ұзындығынан неше есе үлкен екенін көрсетеді. Мысалы, 1:100 000 масштаб жер бетіндегі сызықтың планға 100 000 есе кішірейтіліп түсірілгенін, яғни картадағы 1 см жердегі 1000 метрге сәйкес келетінін көрсетеді. Сандық масштабты біле отырып, картада жердегі өлшенген кесіндінің ұзындығын, керісінше картадағы арақашықтықты өлшеп, оның жердегі шамасын табуға болады. Сызықтық масштаб масштабтың негізі деп аталып, мысалы, әрбір 1-2 см сайын тең кесіңділерге бөлінген тік сызық болып табылады. Мұндағы шеткі сол жақтағы кесіндіні, әдетте, 10 тең бөлікке бөледі. Сызықтық масштабтағы әрбір кесіндіге белгілі бір кесінді сәйкес келеді. Нөлдік сызықшадан оңға қарай салынған кесінділер 1:2000 масштабта жердегі 20, 40, 60, 80, 100, 120, 140, 160 м-ді, ал солға қарай 2, 4, 6, 8, 10, 12, 14, 16, 18, 20 м-ді көрсетеді. Сызықтық масштабтың көмегімен 0,5 мм дәлдіктен арақашықтықты өлшеуге және салуға болады. Арақашықтықты өте дәлдікпен анықтау үшін көлденең масштаб та колданылады. Көлденең масштаб кесінділерді пропорциялап бөлуге негізделеген график болып табылады.[1]

Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]

  1. Қазақ тілі термиңдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: География және геодезия. — Алматы: "Мектеп" баспасы, 2007. — 264 бет. ISBN 9965-36-367-6