Тратау
| Тратау | |
| башқ. Торатау | |
 Шихан Торатау Башқұртстан Туы түстерінде | |
| Сипаттамасы | |
|---|---|
| Аумағы |
47,7 га км² |
| Биіктігі |
406,6 м |
| Алғашқы шыңға шығу |
1965 жыл 17 тамыз |
| Орналасуы | |
Тратау (башқ. Торатау — «бекініс тауы») — төрт шиханның бірі, Есілбай ауданында, Стерлитамақ қаласымен шекаралас жерде орналасқан. Рифтің қалған бөлігі, төменгі пермьдік (соңғы палеозой) риф массиві тропикалық теңізде 230 миллион жылдан астам бұрын пайда болған.
Тратау тауы - парапланшылар баратын жер. 1999 жылы 3 шілдеде Виктор Федоров Шиханнан бастап, 143 шақырымдық ашық қашықтықта парапланнан ресейлік бейресми рекорд орнатты.[1]
Этимологиясы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Жалпы нұсқа бойынша Тратау атауы башқұрттардың Торатауынан – «тора» – «бекініс, қалашық» деген сөзден шыққан.[2]
Ресей ғылым академиясының корреспондент-мүшесі Р.Г.Кузеевтің айтуынша, тау атауы бұлғар тілінен Құдай-тау немесе Тау-киелі жер ретінде мөлдір этимологиядан шыққан.[3]
Балама нұсқа бойынша Тратау «Жоғарғы заң тауы» дегенді білдіреді.[4]
Физикалық-географиялық сипаттамалар[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Биіктігі Ақелді өзенінің деңгейінен шамамен 275 метр, топырақ деңгейінен 280 метр, мұхит деңгейінен абсолютті биіктігі 406 метр.
Тратаудың батыс және оңтүстік-батыс беткейлерінің жоғарғы бөлігінде бірнеше шағын үңгірлер бар. Көлдің етегінде Тұғар-Салған жатыр. Тратау тауының етегінде Тратау массивінің галоген-сульфатты карстымен байланысты тұзды бұлақ белгілі.
Басқа шихандар сияқты, Палео-Орал мұхиты рифтерінің бір бөлігі Торатау (285–299 млн. жыл бұрын) көптеген бриозандар, маржандар, брахиоподтар, наутилоидтар, палеоаплезиндер, фораминиферлер және тубифиттері бар биогермальды әктастардан тұрады.
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ РЕКОРД РОССИИ Интервью с Виктором Федоровым (орыс.).(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 3 ақпан 2020.
- ↑ Тратау (Торатау), ГАУН РБ «Башкирская энциклопедия», 2018. башкирская-энциклопедия.рф
- ↑ Кузеев Р. Г. Происхождение башкирского народа. Этнический состав, история расселения..(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 3 ақпан 2020. Издательство «Наука», Москва, 1974 г., с.123
- ↑ История башкирских родов. Юрматы. Сборник документов и материалов. Том 30. Ч. 2.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 3 ақпан 2020. / С. И. Хамидуллин, Б. А. Азнабаев, И. Р. Саитбатталов, И. З. Султанмуратов, Р. Р. Шайхеев, Р. Р. Асылгужин, В. Г. Волков, А. А. Каримов, А. М. Зайнуллин. — Уфа: НОЦ «История башкирского народа» ИИГУ БашГУ, Китап, 2018., с.129