Тырнақша меншіктіліггі

Тырнақша меншіктіліггі, шүбә-дүдәмапды, мысқылдау мен кекетуді, сөздің тура мағынасында қолданылмай, ауыспапы мағынада қолданылатындығын білдіру үшін қойылатын тыныс белгі. Тырнақшаның мағынасы да, қызметі де алуан түрлі. Ол бірде тырнақшаға алынған сөздің немесе сөйлемнің өзге біреудікі екендігін білдірсе, енді бірде оның әзі тура мағынасында қолданылмай, басқа бір мағынада қолданылып тұрғандығын болмаса заттар мен нәрселердің шартты атаулары екендігін білдіреді. Мысалы, "Аз сөз аптын, көп сөз көмір" дей отырып, халық өзінің мақалдарында мазмұнды әңгіменің "тобықтай түйінін" береді, ой-пікірін, көзқарасын әрі терең, әрі ашық айтады (М. Ғ.) дегенде, "Аз сөз алтын, көп сөз кемір" деген сөйлемнің Тырнақшаға алынуы мақал екендігіне байланысты болса, "тобықтай түйінін" деген тіркестің Тырнақша ға алынуы оның тура мағынасында қолданылмай, әңгіменің, айтылмақшы ойдың ең негізі, мәні деген мағынаны білдіретіндігіне байланысты. Сондай-ақ Сәкеннің басының "сақинасы" бар (С. М.). Қызылорда облысында су шаруашылығына байланысты маман адамды "мұраб" дейді (С. М.) дегенде "сақина" сөзінің тырнақша ға алынуы оның тура мағынасында тұрмай, ауру, дерт мағынасында қолданылуына байланысты болса, "мұраб" сезінің Тырнақша ға алынуы объектіге алынып, тапқыға түсіп, айрықша назар аударылумен байланысты. Сонымен, Тырнақша негізінен, мағынаға байланысты қойылатын белгі. Тырнақша мынадай орындарда қойылады:

1. Сөйлеуші я жазушы өз сезінің ішінде басқа біреудің сөзін езгертпей, сол қалпында қолданса, ондай сөздер мен сөйлемдер Тырнақшаға алынады. "Сырдария да көріне бастады. Нысаналы жерге жақындадым", деп жазды... Байжан Бектасов (С. М.).
2. Мақалдар мен мәтелдер, афоризмдер Тырнақшаға алынады. Мұндайда алды артынан төл сөзге тиісті тыныс белгілері қойылмайды, "Өнер алды бірлік, ырыс алды тірлік" дейді халық.
3. Ойға тірек етіліп отырған сөздер мен сейлемдер, жеке дыбыстар Тырнақша ға алынады. "Жиырма бес" таудан аққан бұлақтайсың (мәтел). "А" дауысты дыбыс, буын құрайды.
4. Әжуа, сықақ, кекесін, мысқыл мағынасында қолданылған сөздер мен сөйлемдер Тырнақша ға алынады. Қоян "батыр" қорыққаннан зытаженелді (Ертегіден).
5. Газет, журнал, кітап, шығарма, қаулы-қарар аттары өзге біреудің сөзінің ішінде қолданылғанда, Бұлар Тырнақша ға алынады "Абай" романы, ең алдымен, ең іргелі жазушымыз Мұхтардың жиырма бес жылға толған жазушылық еңбегінің негізгі қорытындысы сияқты (Ғ. М.).
6. Завод, фабрика, комбинат, трест, ұйым аттары, машиналар мен құрал жабдық маркапары түсініктемесіз айтылғанда, Т-ға алынады ("Ту-154" самолеті, "Жигули" жеңіл машинасы).