Тізбекті силикаттар

Тізбекті силикаттар - жеке тізбекті силикаттар (метасиликаттар) Пироксендер. Негізді атпа (магмалық ) жыныстардын. көпшілігінің кұрамдарында пироксендер болады. Бұлар тусті жыныс құраушы минералдар есебінде роль атқарады. Жеке креммий (силиций)-оттекті тізбектер арасындағы байланыс Са₂+, Mg₂ + , Ғе₂ + ,сирек те болса Na'+, Ғе₃+,А1₃ +, катиондарымен жүзеге асырылады. Химиялық номенклатурасына қарай пироксендер белгіленген металдардың метасиликаттары болып табылады. Пироксендердің өзгешелігі — олардың арасыпдағы бұрышы 93°-тай болатын екі бағыттарында анық жымдастығының барлығы. Кристаллографиялық жағынан пироксендер ромбыға немесе ортопироксендерге және моноклинге немесе клинопироксендерге бөлінеді. Ромб пироксендер. Ромб пироксендердің әдемі кұрастырылған пластинка немесе таблетка сияқты кристалдары сирек кездеседі. Олар негізді және өте негізді магмалык тау жыныстарының (габброның, перидотиттің, пироксениттід және басқалардың) іқұрамына еніп, кең түрде таралған. Мұнда олар магмадан жеке бөлініп шығады немесе оливин аркылы теңгерілгенде пайда болады: (Mg, Fe)2 [Si04 ] + S i 0 2 = ( M g , Fe)₂ [Si₂0₆ ]. Бұл топтыд жеке минералдары мен Mg2[Si206 ] құрама қоспаларынан, Mg иондары Ғе2 + иопдарымен алмасып, изоморфтық қатар пайда болады. Кристаллографиялық , оптикалық және баска касиеттері олардыц құрамына байланысты әзгереді. Бір-екі көрнекті мысал келтірейік. Энстатит—Mg2 [Si2 06 ]. Қаттылығы 5,5, меншікті салмағы 3,1—3,3. Тусі ақшыл, сұр, жасыл, сары немесе қоңыр түсті. Жылтырлығы шыны тәрізді немесе қ ұлпырма. Бұл контактылық минерал есебінде жиі кұралады. Энстатит тұз қышқылында ерімейді. Оптикалық оңқай, 2и = 58—90°, Ng = 1,665, N„ = 1 , 6 5 9 , Np = 1,656. Энстатиттік қайталама өзгеріскс қарай ол қоңыр амфиболға немесе антигоритке айналады. Гиперстен ~ (Ғе, Mg)2[Si206 ] . Қаттылығы 5—6, меншікті салмағы 3,4—3,5. Тусі күңгірт, жасыл қоңыр, қара сұр, жылтырлығы қ ұлпырма, кейде металл тәрізді. Оптикалық солақай, 2и = 90—63°, Ng = 1,683—1,731, Nm = 1,678—1,728, Np = 1,673—1,715. Жымдастығы (110) бағытында анық білінеді, екі бағыттағы аралық бұрышы 88°. Интерферециялық болуы сарыға дейін езгереді, ал алғаш рет қызыл сары болады. Энетатит пен гиперстенді басқ а гшроксендерден тек микроскоппен шлиф арқылы айыруға болады. Қайталама өзгерістеріне қарай гиперстен серпентинге, аздап талькке ауысады. Диопсид —Ca(Mg, Fe)[Si206 ]. Қаттылығы 6, меншікті салмағы 3,2—3,3. Түсі жасыл шыны сияқты, кейде түссіз болады. Диопсид әдетте призмалық кристалдарда, ал сонымен қатар түйірлі және түйірлі массалар түрінде кездеседі. Диопсид кейіннен сипатталатын авгиттен күшті жасыл бояуымен, сонымен қатар әдеттегі кристалдары мен агрегаттарыныц зор мөлшерлерімен айырлады. (100) және (001) қарай қоспақтары жиі байқалады. Жымдастығы (110) бойынша анық білінеді. Екі бағыттағы жымдастығының аралық бұрышы 93°. Диопсид тұз қышқылына ерімейді. Оптикалык оңқай. 2у = 54—60°, N =1,696, N =1,665, Ng—Np = 0,031. " Қайталама өзгерістеріне қарай диопсид антигоритке немесе антигорит пен хлориттің агрегаттарына, кейде халцедонға, кальцитке және кварцқ а ауысады. Диопсид—атпа (магмалық ) және метаморфтық тау жыныстарын құраушы минерал. Оның ҒеО көп түрлері геденбергиттер деп аталады (таза геденбергит— CaFe[Si₂0₆ ]. КСРО-да диопсидтің әдемі кристалдары Оралда, Златоуст касында және байкалит деп аталатын кристалдары Байкал көлініңжанында (Слюдянка) кездеседі. —- Авгит—Ca(Mg, Fe, Al) [(Si, A1)206]. Қаттылығы 6,5, меншікті салмағы 3,3—3,6. Түсі жасыл қара пемесе қара қоңыр. Ол негізді магмалық тау жыныстардыц құраушы бөліктері болып көп таралған. Авгит көпшілігінде жыныс массасында түйір түрінде, кейде құйма жыныстарда әдемі құрастырылған кристалдар түрінде кездеседі. Кристалдарынын, формасы қысқа призмалық. (110) карай жымдастық арасындағы бурышы 93°, жьгмдастығы анық білінеді. Оптикалық оңқай, N„=1,711, Nm = l,687, N =1,682, Ng—Np =0,029, 2о = 50°. Авгиттің өзгеруінен көпшілігінде қодыр амфибол пайда болады. Осы сияқты түрлері уралит деп аталады. Авгиттің ыдырауынан кейде змеевик немесе^биотит пайда болады. Авгит магмалық және метакорфтық жыныстардыд өте дағдылы минералы болады. Сонымеіі қатар ол лава шлактарында кездеседі. Авгиттід кристалдарын вулкандық жыныстардағы ұзыншақ өзгешелік кейпіне қарай оңай білуге болады. Бұзылған авгиттіц беті тотықтанады. Сонымен, авгит — негізді және орта магма- лық жыныстардың кристалдану нәтижесінде шық қ ан жыныс құраушы минерал. Ол диабаздын., базальттың, трахиттің, олар- дың вулкандық туфтарының, габброның, диориттің құрамында болады.