Тізе бүгу

Тізе бүгу

1. (орыс. капитуляция) — қарулы күштердің немесе олардың бөлімдерінің соғыс қимылдары аймағы мен аудандарында, қамалдарында, бекіністі немесе елді мекендерде, теңізде және теңіз базаларында және т.б. жерлерде жеңуші жақ шарттарына мойын ұсынуы, немесе екі жақ қолбасшыларының өзара келісуіне сәйкес қарсылығын тоқтатуы, тізе бүгуі. Тізе бүгу кезінде барлық қару-жарақ, соғыс кемелері мен ұшақтары, қамалдар мен бекіністі мекендер, соғыс жабдықтары жеңушінің қолына өтіп, әскер күші тұтқынға алынады. Тізе бүгу актіге қол қою арқылы жүзеге асырылады. Мыс., фашистік Германия 1945 ж. 8 мамырда, империалистік Жапония 1945 ж. 2 қьіркүйекте сөзсіз Тізе бүгу жөніндегі актіге қол қойды. Егер қандай да бір үкімет агрессордың алдында Тізе бүгу арқылы күресуші мемлекеттер мен халықтардың жеңіске жетуін қиындатса, онда ондай тізе бүгу занды болып саналмайды және халықты оның шарттарын сақтауға міндеттемейді. Қала гарнизонының, әскери бөлімдердің, құрамалар мен бірлестіктердің тізе бүгуі мемлекет атынан саяси міндеттер жүктемейді — бұл жеке тізе бүгу.
2. Әдеп. Халық әдебімен тізе бүгудің бірнеше түрі, жолы, шарттары бар. Мұның бәрі де негізінен әдептілік, тәртіп заңдарына негізделген. 1) Жұмысы болып бір үйге келген адам шаруасын отырып айтады. Егер тым асығыс болса, ол жайын айтып бір тізесін бүгуі керек. Бұл – шаңыраққа көрсетілген құрметтің белгісі. 2) Бұрынғы дәстүрде біреуден бата тілегенде ол адам бір тізесін бүгіп, екі қолын жаяды. Бұл әдет бүгінге дейін сақталған. 3) Ұрыста, жекпе-жекте немесе айтыс-тартыста жеңілген жақ немесе кешірім сұраған айыпкер тізесін бүгіп, басын иіп, айыбын төлейді.