Тікбұрышты геодезиялық кеңестіктік координаталар

Тікбұрышты геодезиялық кеңестіктік координаталар – z осі — эллипсоидтің кіші осі солтүстікке бағытталған, х осі — бірінші геодезиялық меридианының жазықтығында орналасқан, ал y осі — меридианның L = 90° геодезиялық бойлығының жазықтығында орналасқан, координаталарының басы жер эллипсоидінің центрінде орналасқан үш өлшемді сызықты тікбұрышты хуz координаталарының жүйесі. Жер бетінің геодезиялық биіктігі H, ендігі В, бойлығы L эллипсоид бетіндегі нүктесі мен Тікбұрышты геодезиялық кеңестіктік координаталар арасындағы байланыс мынадай формулалармен көрсетіледі: х = (N + Н) соs В соs L, у = (N + Н) соs В sіn L, z = [N(1 – e²) + H]sin В, мұндағы N - бірінші вертикаль қисықтығының радиусы; е² — эллипсоидтің меридиандық эллипсі эксцентриситетінің квадраты; Н— берілген нүктенің геодезиялық биіктігі. Егер Тікбұрышты геодезиялық кеңестіктік координаталардың басы референц-эллипсоидтің центрінде орналасқан болса, онда оларды Тікбұрышты геодезиялық кеңестіктік координаталардың референц жүйесі деп атайды. Мұндай жүйе ауқымды геодезиялық торларды өңдеуде, созылыңқы фототриангуляциялық торларды өңдеуде және референц-эллипсоидпен байланысты басқа да есептерді шешуде қолданылады. Егер координаталар басы деп жалпы жер эллипсоидінің центрі (Жер массасының центрі) алынса, ал z осі Жердің айналу осімен үйлессе, мұндай Тікбұрышты геодезиялық кеңестіктік координаталар жүйесін геоцентрлік жүйе деп атайды. Бүл жүйе жер бетінің ауқымды бөліктерімен немесе Жердің бүкіл фигурасымен байланысты геодезиялық есептерді шешуге, мысалы, ғарыштық геодезияда қолданылады.