Тікелей күшейту радиоқабылдағышы
Тікелей күшейту радиоқабылдағышы — радиоқабылдағыштардың ең қарапайым түрлерінің бірі.
Құрылысы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Тікелей күшейту радиоқабылдағышы тербелмелі контурдан, бірнеше жоғары жиілікті күшейту каскадынан, диод детекторынан және бірнеше төменгі жиілікті күшейту каскадынан тұрады.
Тербелмелі контур қажетті радиобекеттің сигналдарын басқа радиотолқындардан бөліп алу қызметін атқарады. Көбінесе тербелмелі контурдың баптауы сыйымдылығы өзгертілмелі конденсатордың көмегімен өзгертіледі. Тербелмелі контурға антенна, кейде жерқосқыш қосылады.
Тербелмелі контур бөліп алған сигнал содан соң жоғарғы жиілік күшейткішіне беріледі. Жоғарғы жиілік күшейткішті (ЖЖК) әдетте бірнеше каскадтан тұратын транзисторлық күшейткіштен құрастырады. ЖЖК-дан күшейтілген сигнал диодты детекторға жіберіліп, детектор оны дыбыс жиілігіндегі сигналға айналдырады. Дыбыс жиілігіндегі сигнал тағы бірнеше каскад төменгі жиілік күшейткішімен (ТЖК) күшейтіліп, одан әрі дыбыс зорайтқышқа немесе құлаққапқа беріледі, сонда радиохабарды тыңдауға болады.
Арнайы әдебиетте тікелей күшейту радиоқабылдағыштарын кейде жоғарғы және төменгі жиілікті күшейту каскадтарының саны бойынша белгілейді. Мысалы 2-V-3 деген белгі сол радиоқабылдағыш 2 жоғары жиілікті күшейту каскадынан, диодты детектордан (V белгісі) және 3 төменгі жиілікті күшейту каскадынан тұрады дегенді білдіреді. Детекторлы қабылдағышты тікелей күшейту радиоқабылдағышының бір түрі ретінде қарастырып, оны 0-V-0 деп белгілеуге болады (яғни онда сигнал күшейтілмейді деген сөз).
Артықшылықтары және кемшіліктері[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Тікелей күшейту радиоқабылдағышының басты артықшылығы — оның құрылымының қарапайымдылығы, оны тіпті бастаушы радиоәуесқой да құрастыра алады. КСРО-да арнайы радиоконструкторлар, яғни транзисторлық тікелей күшейту қабылдағышын жасауға арналған арнайы бөлшектер жиынтығы сатылатын, кейбір елдерде ондай нәрсе қазір де бар. Оның тағы бір артықшылығы — супергетеродинді радиоқабылдағыш сияқты тікелей күшейту радиоқабылдағышы жанама толқындар таратпайды, бұл қабылдағыштың құпиялылығын сақтау керек болса өте маңызды.
Тікелей күшейту қабылдағышының басты кемшілігі — оның талғампаздығының төмендігі, яғни ол керек радиобекеттің толқынымен қоса жиілігі оныкіне жақын басқа радиобекеттердің де сигналдарын қабылдайтыны (айта кететіні, регенеративті радиоқабылдағыштар да тікелей күшейту қабылдағыштарына жатса да, олардың бұндай кемшілігі жоқ). Сондықтан бұндай қабылдағыштарды тек ұзын немесе орта толқындарда жұмыс істейтін қуатты радиобекеттердің хабарларын қабылдауға ғана тиімді (орта және ұзын толқындар ерекшелігі — олар онша алысқа тарамайды, сондықтан радиоқабылдағыш жергілікті радиобекеттерді ғана қабылдай алады). Осы кемшілігінің себебінен тікелей күшейту радиоқабылдағыштарын өнеркәсіп шығармайды және негізінен радиоәуесқойлар тарапынан пайдаланылады.
Үш бағдарламалы қабылдағыштар да тікелей күшейту радиоқабылдағыштарына жатады.
Алғашқы кеңес теледидары КВН-49 да тікелей күшейту әдісімен жұмыс істеген. Оның себебі, ол метрлік ұзындықты толқындар диапазонында тек 3 бағдарлама ғана қабылдауға жасалған болатын, ал метрлік диапазонда тікелей күшейту арқылы да жақсы талғампаздыққа қол жеткізуге болады.