Тіл білімі саласының терминдері

Қазақстан Республикасы Өкіметінің жанындағы Мемлекеттік терминологиялық комиссияның мәжілісінде бекітілген терминдер. 2003 жылғы 2 шiлдедегi және комиссияның 2003 жылғы 24 желтоқсандағы мәжiлiсiнде бекiтiлген терминдер

Терминдер

Қазақша	Русский
араб әлiпбиi	арабский алфавит
аралас	смешанный
аралас дауысты	смешанный гласный
аралас дауысты дыбыс	смешанный гласный звук
аралас дыбыс	смешанный звук
аралас тiл	смешанный язык
аралас тәсiл	смешанный способ
ауыз жолды	ротовый
ауыз жолды дауыссыз	ротовый согласный
ауыз жолды дауыссыз дыбыс	ротовый согласный звук
ауыз жолды дыбыс	ротовый звук
ауыспалы мағына	переменное значение
ашық	открытый
ашық буын	открытый слог
ашық дауысты	открытый гласный
ашық дауысты дыбыс	открытый гласный звук
ашық дыбыс	открытый звук
ашық жалаң дауысты	открытый монофтонг
әлiпби	алфавит
әлiпби жазу	алфавитное письмо
әлеуметтiк	социальный
әлеуметтiк диалект	социальный диалект
әлеуметтiк диалектология	социальная диалектология
әлсiз фонема	слабая фонема
әмбебап	универсальный
әмбебап грамматика	универсальная грамматика
әмбебап заң(дылық)	универсальная закон(омерность)
әмбебап әдiстеме	универсальная методика
әуен	мелодика
әуен екпiн	мелодическое (музыкальное) ударение
бiрегей дауыссыз	уникальный согласный
бiрегей дауыссыз дыбыс	уникальный согласный звук
бiрегей дауысты	уникальный гласный
бiрегей дауысты дыбыс	уникальный гласный звук
бiрегей дыбыс	уникальный звук
бiрлiк	единица
бiтеу буын	закрытый слог
байырғы (төл) сөз	исконное слово
бала тiлi	детская речь
бас әрiп	заглавная буква
баспа әрiп	печатная буква
бедер әрiп	рельефная буква
бейтарап белгi	нейтральный признак
бейтарап дауысты	нейтральный гласный
бейтарап екпiн	нейтральное ударение
бейтарап лексика	нейтральная лексика
бейтарап мағына	нейтральное значение
бейтарап стиль	нейтральный стиль
буын жiгi	слогораздел
буын тiлдер	слоговые языки
буын шыңы	вершина слога
бәсең	нисходящий
бәсең дифтонг	нисходящий дифтонг
бәсең екпiн	нисходящее ударение
бәсең интонация	нисходящяя интонация
бәсең әуен	нисходящяя мелодика
ғылыми мақала	научная статья
ғылыми-көпшiлiк мақала	научно-популярная статья
дiрiл	дрожащий
дiрiл дауыссыз	дрожащий согласный
дiрiл дауыссыз дыбыс	дрожащий согласный звук
дiрiл дыбыс	дрожащий звук
дауыс қатысы	участие голоса
дауыссыз	согласный
дауыссыз дыбыс	согласный звук
дауыссыздар жүйесi	система согласных
дауыссыздар кестесi	таблица согласных
дауыссыздың қатаңдауы	оглушение согласного
дауыссыздың ұяңдауы	дауыссыздың ұяңдауы
дауысты	гласный
дауысты аралық	интервокальный
дауысты аралық дауыссыз	интервокальный дауыссыз
дауысты аралық шел	интервокальная позиция
дауысты дыбыс	гласный звук
дауыстылар жүйесi	система гласных
дауыстылар кестесi	таблица гласных
дауыстылар үндесiмi	гармония гласных
дерек	данные
дыбыс	звук
дыбыс жүйесi	ситема звуков
дыбыс күшi	сила звука
дыбыстаңба	транскрипция
дыбыстаңбалау	транскрибировать
дәстүрлi	традиционный
дәстүрлi грамматика	традиционная грамматика
дәстүрлi лингвистика	традиционная лингвистика
езу дауыссыз	негубной согласный
езу дауыссыз дыбыс	негубной согласный звук
езу дауысты	негубной гласный
езу дауысты дыбыс	негубной гласный звук
езу дыбыс	негубной звук
езулiк	неогубленный
езулiк дауыссыз	неогубленный согласный
езулiк дауыссыз дыбыс	неогубленный согласный звук
езулiк дауысты	неогубленный гласный
езулiк дыбыс	неогубленный звук
екпiндi	Ударный, ударенный
екпiндi буын	ударный слог
екпiндi дауысты	ударный гласный
екпiндi сөз	ударное слово
екпiндi тiлдер	акцентные языки
екпiнсiз	безударный
екпiнсiз буын	безударный слог
екпiнсiз дауысты	безударный гласный
екпiнсiз сөз	безударное слово
екпiнсiз тiлдер	безударные языки
ерiн	губной
ерiн дауыссыз	губной согласный
ерiн дауыссыз дыбыс	губной согласный звук
ерiн дауысты	губной согласный
ерiн дауысты дыбыс	губной гласный звук
ерiн дыбыс	губной звук
ерiн үндестiгi	губной сингорманизм
ерiн-тiс	губно-зубной
ерiн-тiс дауыссыз	губно-зубной согласный
ерiн-тiс дауыссыз дыбыс	губно-зубной согласный звук
ерiн-тiс дыбыс	губно-зубной звук
ерiндiк	огубленный
ерiндiк дауыссыз	огубленный согласный
ерiндiк дауыссыз дыбыс	огубленный согласный звук
ерiндiк дауысты	огубленный гласный
ерiндiк дыбыс	огубленный звук
еркiн (жылжымалы) екпiн	свободное (подвижное) ударение
жiңiшке	мягкий
жiңiшке дауыссыз	мягкий согласный
жiңiшке дауыссыз дыбыс	мягкий согласный звук
жiңiшке дауысты	мягкий гласный
жiңiшке дауысты дыбыс	мягкий гласный звук
жiңiшке дыбыс	мягкий звук
жазба әрiп	от руки написанная буква
жай жақша	простые скобки
жалаң (дауысты)	монофтонг
жалғамалы	агглютинативный язык
жалғамалы тiл	агглютинативный язык
жартылай дауыссыз	полусогласный
жартылай дауысты	полугласный
жасанды буын	искусственный слог
жасанды дауыссыз	искусственный согласный
жасанды дауысты	искусственный гласный
жасанды дауысты дыбыс	искусственный согласный звук
жасанды дауысты дыбыс	искуственный гласный звук
жасанды дыбыс	искуственный звук
жасанды тiл	искусственный язык
жасырынба әрiп	открытая буква
жоғары әуен	высокая мелодика
жуан	твердый
жуан дауыссыз	твердый согласный
жуан дауыссыз дыбыс	твердый согласный звук
жуан дауысты	твердый гласный
жуан дауысты дыбыс	твердый гласный звук
жуан дыбыс	твердый звук
жуысыңқы дауыссыз	щелевой согласный
жүйе	система
жұп	пара, парный
жұптас	бинарный
кiшi әрiп	строчная буква
кәсiби лексика	профессиональная лексика
көз машық	зрительный навык
көлбеу жақша	курсивные скобки
көлбеу әрiп	курсив-буква
көлеңке әрiп	буква с тенью
көмей дауыссыз	глоточный согласный
көмескi дауысты	глухой согласный
көмескi әуен	глухая методика
көп нүкте	многоточие
көрнекi	наглядный
көрнекi кесте	наглядная таблица
көрнекi сурет	наглядный рисунок
көрнекi сызба	наглядная графика
көрнекi құрал	наглядное пособие
көрнекi үлгi	наглядная модель
қатаң	глухой
қатаң дауыссыз	глухой согласный
қатаң дауыссыз дыбыс	глухой согласный звук
қатаң дыбыс	глухой звук
қатаңдау	оглушение
қатаңдаған	оглушенный
қол машық	тактильный навык
қос нүкте	двоеточие
қосалқы екпiн	второстепенное ударение
қысаң дауысты	узкий гласный
қысаң жалаң дауысты	закрытый монофтонг
латын әлiпбиi	латинский алфавит
лексика	лексика
лексика-семантикалық сөзжасам тәсiлi	лексико-семантический способ словообразования
лексика-синтаксистiк сөзжасам тәсiлi	лексико-синтаксический способ слообразование
лексикалану	лексикализация
лексикаланған	лексикализованный
лексикалық бiрлiк	лексическая единица
лексикалық дерекқор	база лексических данных
лексикалық кiрме	лексическое заимствование
лексикалық мағына	лексическое значение
лексикалық метафора	лексическая метафора
лексикалық норма	лексическая норма
лексикалық нормалану	лексическая нормализация
лексикалық синонимдер	лексические синонимы
лексикалық синонимия	лексическая синонимия
лексикалық сәйкестiк	лексическое соответствие
лексикалық тұлға	лексическая форма
лексикалық ұя	лексическое гнездо
лексикография	лексикография
лексикология	лексикология
леп белгiсi	восклицательный знак
леп, лептi	Восклицание, восклицательный
лептi демеулiктер	восклицательные частицы
лептi интонация	восклицательная интонация
лептi сөйлем	восклицательное предложение
логикалық бастауыш	логическое подлежащее
логикалық баяндауыш	логическое сказуемое
логикалық грамматика	логическая грамматика
логикалық екпiн	логическое ударение
логикалық екпiн	логическое ударение
логикалық мағына	логическое значение
логикалық мағына	логическое значение
логикалық субъект	логический субъект
матасу	взаимоподчинение
математикалық лингвистика	математическая лингвистика
математикалық статистика	математическая статистика
машинажазба	машинопись
машиналық аударма	машинный перевод
машиналық қор	машинный фонд
машық	навык (автоматизм)
мағына	значение, смысл
мағына ауыстыру	перенос значения
мағына тарылуы	сужение значения
мағыналық	смысловой, семантический
мағыналық бiрлiк	смысловая единица
мағыналық байланыс	смысловая связь
мағыналық жүйе	семантическая система
мағыналық талдау	семантический анализ
мағыналық топ	смысловая группа
мағыналық өрiс	семантическое поле
мақала	статья
мақсат пысықтауыш	обстоятельство цели
мақсат үстеу	наречие цели
мақсат-бағыныңқылы сөйлем	придатояное предложение цели
мақсатты басылым	целевое издание
мақсатты келер шақ	будущее время цели
мақұлдау демеулiгi	утвердительные частицы
мақұлдау сөйлем	утвердительное предложение
мезгiл пысықтауыш	обстоятельство времени
мезгiл үстеу	наречие времени
мекен бағыныңқы сөйлем	придаточное предложение места
мекен пысықтауыш	обстоятельство места
мекен үстеу	наречие места
металингвистика	металингвистика
метонимия (алмастыру)	метонимия
метатiл	метаязык
метатеза	метатеза
метафора	метафора
метафоралық эпитет	метафорический эпитет
метафраза	метафраза
меңгеру	управление
модаль етiстiк	модальный глагол
модаль сөздер	модальные слова
модальды мағына	модальные значения
модальдылық	модальность
монологтық сөйлеу	монологическая речь
моносиллабизм	моносиллабизм
монофтонгтену	монофтонгизация
морф	морф
морфема	морфема
морфемалық талдау	морфемный анализ
морфематика	морфематика
морфология	морфология
морфологиялық бiрлiк	морфологическая единица
морфологиялық белгi	морфологический признак
морфологиялық дерекқор	база морфологических данных
морфологиялық ерекшелiктер	морфологические особенности
морфологиялық сөзжасам	морфологическое слообразование
морфологиялық сөзжасам тәсiлi	морфологический способ слообразование
морфологиялық талдау	морфологический анализ, разбор
морфологиялық қағидат	морфологический принцип
морфологиялық құрылым	морфологическое строение
морфологиялық-синтаксистiк сөзжасам тәсiлi	морфолого-синтаксический способ словообразование
морфонема	морфонема
морфонология	морфонология
моңғолтану	монголоведение
мүкiс тiл	травмированная речь
мұрын жолды	носовой
мұрын жолды дауыссыз	носовый согласный
мұрын жолды дауыссыз	носовой согласный
мұрын жолды дауыссыз дыбыс	носовой согласный звук
мұрын жолды дыбыс	носовой звук
мәлiмет	сведения
мәнерлеп оқу	выразительное чтение
мәнмәтiн	контекст
мәнмәтiндiк синонимдер	контекстуальные синонимы
мәтiн	текст
мәтiн бiрлiктерi	единицы текста
мәтiн лингвистикасы	лингвистика текста
мәтiн теориясы	теория текста
мәтiндi автоматты өңдеу	автоматическая обработка текста
мәтiндi айрықшалау	выделение текста
мәтiндiк	текстовой
мәтiндер	текстолог
мәтiннен тыс сiлтеме	затекстовая ссылка
мәтiнтаным	текстология
мөлшер үстеу	наречие меры и колличество
нақ осы шақ	собственно-настоящее время
нақтылаушы демеулiк	уточнительные частицы
нақтылы зат есiмдер	конкретные существительные
нақтылы мағына	конкретное значение
негiз	основа
негiз тiл	язык-основа
негiзгi екпiн	главное ударение
негiзгi екпiн	основное ударение
негiзгi етiстiк	основной глагол
негiзгi мағына	основное значение
негiзгi сөздiк қор	основной словарный фонд
нейролингвистика	нейролингвистика
неолингвистика	неолингвистика
номинация теориясы	теория номинации
нормадан ауытқу	отклонение от нормы
нормативтi грамматика	нормативная грамматика
нормативтi сөз мағынасы	нормативное значение слова
нормативтi сөздiк	нормативный словарь
нормаға түскен тiл	нормализованный язык
нострат тiлдер	ностратические языки
нысан	объект
нысан тiл	язык-объект
нысана тiл	язык-цель
нүкте	точка
нүктелi үтiр	точка с запятой
нұсқа	вариант
нұсқалылық	вариантность
нөлдiк тұлға	нулевая форма
нөлдiк элемент	нулевой элемент
нөлдiк қопарма	нулевая флексия
нөмiр	номер
одағай	междометие
одағай теориясы	междометная теория
ойконим	ойконим
ойық әрiп	утопленная буква
омограф	омограф
омоморфема	омоморфема
омонимия	омонимия
омотұлғалар	омоформы
омофон	омофон
оним	оним
ономастика	ономастика
ономастикон	ономастикон
ономатология	ономатология
ономосиология	ономосиология
оптикалық дыбыс жазба	оптическая звукозапись
орам	оборот
ортақ етiс	взаимный залог
орфоэпиялық (айтылым) норма	орфрэпическая норма
Орхон-Енисей жазбалары	Орхон-Енисейские надписи
осы шақ	настоящее время
оғыз тiлдерi	огузские языки
оғыз-қыпшақ жазба ескерткiштерi	огузско-кыпчакские письменные памятники
оңашаланған айқындауыш	обособленное предложение
оңашаланған сөздер	обособленные слова
оңашаланған сөйлем мүшелерi	обособленные члены предложения
өзiндiк белгi	специфический признак
өзiндiк дыбыс	специфический звук
өзара бағынысты	взаимное подчинение
өзгелiк етiс	понудительный залог
өзгелiк төл сөз	несобстивенно-прямая речь
өзгермейтiн сөз таптары	неизменяемые части речи
өзгермейтiн сөздер	неизменяемые слова
өздiк есiмдiк	возвратное местоимение
өздiк етiс	возвратный залог
өздiк етiстiк	возвратный глагол
өзектi белгi	актуальный признак
өзектi зерттеу	актуальное исследование
өзектi мүшелену	актуальное членение
өзектi синтаксис	актуальный синтаксис
өзектi тақырып	актуальная тема
өзектi таңба	актуальный знак
өлi жұрнақ	мертвый суффикс
өлi тiлдер	мертвые языки
өлмелi тiлдер	умирающие языки
өнiмдi қосымшалар	продуктивные аффиксы
өнiмсiз қосымшалар	непродуктивные аффиксы
өрме жазу	вязь
өрнек жақша	фигурные скобки
өсiңкi	восходящий
өсiңкi әуен	восходящая мелодика
өткен шақ	прошедшее время
өткен шақ есiмше	причастие прошедшего времени
өшiк	оглушенный (глухой)
өшiк дауыссыз	оглушенный согласный
өшiк дауыссыз дыбыс	оглушенный согласный звук
өшiк дауысты	оглушенный (глухой) гласный
өшiк дауысты дыбыс	оглушенный (глухой) гласный звук
өшiк дыбыс	оглушенный (глухой) звук
өшiңкi	полуоглушенный
өшiңкi дауыссыз	полуоглушенный согласный
өшiңкi дауыссыз дыбыс	полуоглушенный согласный
өшiңкi дауысты	полуоглушенный гласный
өшiңкi дауысты дауысты дыбыс	полуоглушенный гласный звук
өшiңкi дыбыс	полуоглушенный звук
өшiңкi әуен	полуоглашенная мелодика
пароним	пароним
пиктограмма	пиктограмма
пиктография	пиктография
пиктографиялық жазу	пиктографическая запись
сандық (созылыңқы) екпiн	количественное (долготное) ударение
сараптамалық дерекқор	база эксперных данных
синоним	синоним
синоним жұп	синонимическая пара
синоним сөз	синонимичные слова
синтаксистiк дерекқор	база синтаксических данных
синтакстiк бiрлiк	синтаксическая единица
славян (кирилл) әлiпбиi	славянский алфавит
статистикалық дерекқор	база статистических данных
сыбыр дауысты	шепотный гласный
сына әрiп	руническая буква
сөз мәнерлiлiгi	выразительное слово
сөздiк екпiн	словесное ударение
тiк жақша	прямые скобки
тiл алды дауыссыз	переднеязычный согласный
тiл алды дауысты	переднеязычный гласный
тiл арты дауыссыз	заднеязычный согласный
тiл арты дауысты	заднеязычный гласный
тiл ортасы дауыссыз	среднеязычный согласный
тiл ортасы дауысты	среднеязычный гласный
тiл ұшы дауыссыз	альвеолярный согласный
тiлдiк бiрлiк	языковая единица
тарихи лексика	историческая лексика
тоғысыңқы дауыссыз	смычный согласный
тура мағына	прямое значение
тұйық буын	полуоткрытый слог
тұрақты екпiн	Постоянное (фиксированное) ударение
үндi дауыссыз	сонорный согласный
үндес буын	сингармонический слог
ұяң дауыссыз	звонкий согласный
фонетикалық бiрлiк	фонетическая единица
фонетикалық дерекқор	база фонетических данных
фонетикалық дыбыстаңба	фонетическая транскрипция
фонологиялық дыбыстаңба	фонологическая транскрипция
фразалық екпiн	Фразовое ударение
фразеологиялық бiрлiк	Фразеологическая единица
iлгерiндi дауыссыз	продвинутый согласный

Сыртқы сілтемелер

Тіл білімі саласының терминдері Мұрағатталған 25 шілденің 2011 жылы.