Тіршілік әлемі

Тіршілік әлемі. Жануарлар мен өсімдіктердің дамуындағы басқа эралардан мезозойдың басты өзгешелігі мұнда бауырымен жорғалаушылар мен ашық тұқымды өсімдіктер кеңінен таралды. Құрлықта қылқан жапырақты өсімдіктер (қарағай, самырсын), гинкго, саговниктер, беннетиттер және қырыққұлақтар кең тарады.

• Палеозойдағы тіршілік еткен жануарлар триас кезеңінде де өмір сүрді.
• Пермь кезеңінде жыртқыштар мен котилозаврлар жойылып, олардың орнына бауырымен жорғалаушылардың жаңа топтары — динозаврлар мен сүтқоректілердің алғашқы өкілдері тіршілік ете бастады.

Пермь теңіздерінде тас көмірдегі омыртқасыздар өз тіршіліктерін жалғастырды. Омыртқалылардың дамуында ілгерілеу байқалды. Балықтар көбейіп, тұщы су балықтары да кездесті. Қосмекенділердің дамуы өркендеп, жыртқыш жорғалаушылармен қатар өсімдік қоректі котилозаврлар өмір сүрді. П. жерінің соңында палеозой организмдерінің жаппай жойылуы орын алды. Ылғалды климатқа байланысты тұқымды папоротниктер, кордаиттер, мүктер тез тарады.

Юра кезеңіндегі табиғат.

---

Юра кезеңінде балықтар, әсіресе бауырымен жорғалаушылар айрықша дамыды. Осы кезеңде алғашқы құстар (археоптерикс), қазір жойылып кеткен сүтқоректілер өкілі — пантотерийлер пайда болды. Бор кезеңінің басында өсімдіктердің эволюция даму сатысы: мезофиттен, ал соңында кайнофиттен өткен. Сондай-ақ өсімдік жамылғысын негізінен жабық тұқымды өсімдіктер құрады. Мезозойдан кайнозой эрасына өтер тұста органикалық әлем үлкен өзгерістерге ұшырады. Осы аралықта динозаврлар және басқа да жануарлар қатары, өсімдіктер жойылды. Мұны ғылымда “ұлы мезозойлық қырылу” деп атайды.

---

Кен байлықтары П. ж. – Жер тарихында құрғақ кезеңдердің бірі болғанына қарамастан ірі тұз кен орындарымен қатар көмір кен орындарының да түзіле бастауымен сипатталады (26,8%-ы). Көмірлі қабаттар, негізінен, бастапқы пермь дәуірінде қалыптасқан. Дүниежүзілік көмір кен орындарының (Печора, Таймыр, Минусинск, Кузнецк, Тунгус, т.б.) және газ қорына бай Шебелин (Украина), Вуктыл (Коми), Гронинген (Нидерланд), Хьюстон (АҚШ), т.б. кен орындары П. ж-нде қалыптасты.

Көмір.

Калий тұздарының дүниежүзілік қорының басым бөлігі де П. ж-нде түзілді. Оларға Верхнекамск (Орал бойы), Каспий т. жағалауындағы, Германиядағы, Делавердегі (АҚШ), т.б. кен орындары жатады. П. ж-нде астұз кен орындары да қалыптасты, олардың ішіндегі ең ірісі – Донбасстың солтүстікдегі Артемовск кен орны.
П. ж-нде түзілген кентасты пайдалы қазба кен орындарының қатарына Мансфельд мыс кен орны (Германия), Балқаштағы Қоңырат мыс-молибден кен орны, Корнуолл қалайы кен орны (Англия), Мұрынтау алтын кен орны (Өзбекстан), Хайдаркен (Қырғызстан) сынап кен орындары, т.б. жатады.