Түймелік

Түймелік. Киімнің сәніне қарай түймелік киімнің алдыңғы не артқы бойына, бүйір не иық тігісіне, сәнді тігіс бойына, юбка тігісінің қосылған жерінде, жең манжеттерінде орналасады. Түймелікті түймелі, сыртылдақты, сыдырмалы етіп жасауға болады. Түймелікті өңдеуге қажетті фурнитураларды жапсырып, ілгек дайындау ғана емес, сонымен бірге түймеленетін детальдар мен түймелікті тігу, торлау да жатады.

Түйме түймелігі

Түйме қадалатын жерлерді белгілеу үшін киімнің ілгегі бар шетін екінші шетіне салып, яғни алдыңғы бойдың (не артқы бойдың) бір жағының ортасын екіншісімен беттестіріп ілгектің басталар жеріне түйреуішті түйреп қою керек. Ілгектің басына дейінгі арақашықтық түймеленген түйме өңірдің шетіне шығып кетпейтіндей болуы керек. Түймені мата түсіне сәйкес жіппен тігеді. Ілгектерді алдыңғы бойдың ортасынан белгілі бір арақашықтықта (0,2—0,3 см) белгілейтін болғандықтан түймені алдыңғы бойдың тура орта сызығына қадайды. Егер түймелік үшін вертикаль ілгектер жасалған болса, алдыңғы бойлар бір-бірінен артылып, асып тұрмауы үшін жоғарғы түймені ілгектің жоғарғы шетіне, төменгіні төменгі шетіне қадау керек. Ортадағы түймелерді жоғарыдан төмен қарай бірқалыпты етіп қадап шығады. Түймені әдетте матаның қос қабатына, кейде (мысалы астарсыз пальтода) жалаң қабатына қалайды. Мұндай жағдайда іш жағынан матаның кішкентай қиық салып тігеді немесе кішірек түймелі қолданады. Ортасы тесілмеген, дөңес түймелерді қадағанда оған айналдыра жіп ораудың қажеті жоқ. Тесігі үлкен түймелерді төменгі жиектен 0,7 см қашықтықта тігу керек. Астар мен алдыңғы бойды ұзынынан алдыңғы бойдың белгіленген ортасы бойынша ішіне қарай қайырып, көктеп, үтіктейді. Сыдырманы ажыратып, әр бөлікті жеке-жеке астыңғы бетімен жоғары жағында шетіне 1,5 см-дей жетпейтіндей етіп астарға салу керек. Осы қалпында сыдырманың тістері мен астардың тістерін тегістей отырып көктеп шығады. Астарлы сыдырма көктелген жермен бірге алдыңғы бойдың іш жағына бүктеп қырын тегістеген соң көктеп, алдыңғы бой жағынан бүктелген жерден таспа баудың еніндей орын қалдырып машинамен тігіп шығады.

Тоғалы түймелік

Тоғалардың металдан, пластмассадан жасалған, былғары және матамен қапталған түрлері болады. Белдікті даярлап алып, тоға қадалатын 4 см-ге тең жерді өңдемей қалдырады, содан соң тоғаны белдікке машинамен не қолмен тігу керек.

Сыртылдақты (кнопқалы) түймелік

Спорттық үлгідегі киімдерге сыртылдақты түймелік жасау кең тараған. Сыртылдақ түсіп қалмау үшін оны матаның бірнеше қабатына бекітеді. Егер сыртылдақты жүн матадан тігілген бұйымдарға бекітетін болса, оның астына мақта-матадан астар салу қажет. Сыртылдақ бекітілетін жерлерді белгілеу үшін киімнің алдыңғы бойларын астар жағымен беттестіріп, оның орта сызығын түйреуішпен түйреп қою керек. Сыртылдақтардың қаншасы қажет екенін анықтап, белгіленген арақашықты түйреуішпен келесі жаққа аударады. Сыртылдақтар мен түймелердің орналасуын белгілей отырып негізгі сыртылдатар мен түймелер міндетті түрде кеуде, бел, мықын сызығына, қалғандары — солардың арасына орналасуы қажеттігін үмытпау керек.

Түймелікті өңдеу

Өңдеу тәсілдері түймеліктің киімде орнадасуына тікелей байланысты және бірнеше ерекшеліктері бар. Тіліктері киімнің шетіне жетпейтін түймелікті планкамен өндейді.

Түймелікті бір әдіппен өңдеу

Негізгі детальды белгіленген сызық бойынша тілін, тіліктің екі жағы бір түзудің бойында жататындай етіп жазу керек. Тіліктің әдібін көктеп, тігіл шығады. Әдіптің бос жағын ішіне қаратып аударып, оң жағынан тігістің іргесінен әуелі көктеп, содан соң тігіп шығу керек. Түймеліктің төменгі шетін бекітіп қояды.

Жеңнің тілігін (шлиңаны) өңдеу

Жеңнің тіліктерін негізгі матаның қиығынан алынған қиындысымен әдіптеп, тіліктің жоғарғы жағының ішінен екі рет тігіс жүргізіп, манжета тігіледі.

Түймелікті сыдырманың көмегімен өңдеу=

Мойын ойындысын әдіптеу принципімен яғни ілгек шығару әдісімен жүргізіледі. Сыдырманы түймеліктің өңделген тілігінің астына тістері екі әдіптің арасында, рамканың ортасына орналасатындай етіп алып, көктейді. Мұндайда сыдырма рамканың төменгі бөлігін қатпарландырмауы үшін түймеліктің шетіндегі металл бекіткіш рамканың төменгі жағындағы көлденең тігіске 0,1—0,2 см жетпей тұрғаны жөн. Сыдырманы бұйымның оң жағынан рамканың сызығы бойынша тігіл шығу керек.

Планкаға қосылып тігілетін түймелікті өңдеу

Оң жақ планканы, содан соң сол жақты да детальдың үстіндегі белгі бойына оң жағымен салып, қиылған жерлерін тегістеп, бұйымның астар жағынан өзі тектес әдіпті сала отырып көктейді. Әдіпті киімге алдын-ала теріс жағынан, өнделетін тіліктен 0,5—1 см қашықтықта тігін қоюға да болады. Планканың бұйымға тігілген тігістерінің арасы оның дайын күйіндегі өзіне сәйкес келуі тиіс. Бұрышында тігіске қалдырылған артық жерді қиып тастау керек. Оң жақ пленкалы сол жаққа салып, планканың төменгі тігілмеген шетін киімнің астарына қарай аударып, негізгі деталь мен түймеліктің әдібін айналдырып, түймелікті төменгі жағынан екі тігіспен бекітеді. ГІланканың тігілген жері мен шет-шетін торлау керек.

Тігіс түскен планкалы түймелікті өңдеу

Планканы киімнің алдыңғы бойының ортасына салады. Жоғары бөлігінде ол мойын ойындысы мен иық тігісіне дейін жетуі мүмкін. ГІланканың шетін планканың шеткі сызығы мен киімнің бүктелген жерін тұтастыра алып, киімнің етегімен қосу керек. Планканы киімнің етегі арқылы алдыңғы бойдың астар жағына қайтарады. Өңір мен мойын ойындысының қиылған жерлерін тегістеп, көктеу керек. Тігістің мойын ойындыда артылған жерін қырқып, планканы оңға қарай айналдырыл, бұрыш-бұрыштарын түзеп, астар жағынан үтіктел көктеп, ұзына бойына үлгісіне қарап бір немесе екі параллель тігіс жүргізу керек (12, б-еурет).

Тігісте орналасқан түймелікті өңдеу

Алдын ала дайындалған ас-тігістің түзу түспеуіне себепші болады, сырты жылтыр және ұшы мұқалмаған үшкір болады. Іс тігер алдында инені ақшыл шүберекпен сүрткен, ал машина инелерін құрғақ арнайы және сәндік тігістерді тігу үшін қолдануға болады. Тігін машинасы жақсы жұмыс істеуі, құлағы жеңіл, тігісі түзу болуы үшін оны мезгіл-мезгіл тазалап, майлап, қиылған жерлерін тегістеп, алдыңғы бой жағынан бұрыш-бұрыштарды сәл жиыра отырып көктейді. Сол жақ астарлы мойын ойындысы мен матаның ұзынынан түскен тілік бойынша, ал оң жақ астарлы артылып шығып тұрған жер арқылы көктейді. Тігістің артылған жерлерін оң жақ астарлық шығып тұрған бұрышынан машина тігісіне 0,1 см жеткізбей қиып тастайды. Астарлы оң жағына айналдырыл бұрыш-бұрыштарын түзеп, үтіктейді.

Юбканың қатпарындағы түймелікті өңдеу

Түймеліктің ұзындығын көрсететін белгілер салып, юбканы теріс айналдырады. Қатпардың қиылған жерлерін тегістеп, көктеп, тігеді. Сыдырманы оң жағын төмен қаратып металл тістері қатпардың белгіленген сызығына дәл келетіндей етіп бұйымның оң жағына салады. Осылай тұрған кезінде сыдырманы көктеп, машинаға салып екі қатар тігіс жүргізеді. Түймеліктің төменгі жағындағы қатпардың артылған жерін юбканың теріс жағына айналдырьіп жіберу қажет. Түймеліктің жоғарғы жағын қатпардың бүктелген жері сыдырманың тістен 0,1 см асып тұратындай етіп, сыдырмаға тігіп тастайды да, юбканың шетінен 1 см-дей жерден оң жағынан машинамен тігеді.