Түркиядағы жаппай наразылықтар (2025)
 | Бұл мақалада ағымдағы оқиға баяндалады. |
| Түркиядағы жаппай наразылықтар (2025) | |||
 2025 жылғы 20 наурызда Ыстанбұл әкімдігі алдындағы наразылық білдірушілер | |||
| Дата |
| ||
|---|---|---|---|
| Орын | |||
| Себеп |
| ||
| Статусы |
| ||
| Қарсыластар | |||
|
| |||
| Тараптар күші | |||
|
| |||
| Жалпы шығындар | |||
| |||
.svg){kind=small}
.svg){kind=logo}
Түркиядағы жаппай наразылықтар — 2025 жылғы 19–20 наурызда Ыстанбұл әкімі Экрем Имамоглудың қамауға алынуынан кейін басталды.[1]
Алғышарттар
[өңдеу | қайнарын өңдеу]2025 жылғы 19 наурызда Ыстанбұл әкімі Экрем Имамоглу жемқорлық пен лаңкестік ұйымдарға көмектесті деген айыппен ұсталды (Күрдістан жұмысшы партиясымен байланысы бар деп күдіктелуде).[2] Сол күні полиция 100-ге жуық адамды қамауға алды.[3]
Барысы
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Наурыз
[өңдеу | қайнарын өңдеу]19–20 наурыз: Студенттер мен басқа да қала тұрғындары Имамоглуды қолдау үшін наразылыққа шықты.[4]
Түркия полициясы студенттер мен басқа да наразылық білдірушілерге қарсы арнайы құралдарды қолданды.[5]
Полиция Ыстанбұл әкімдігін қоршауға алып, кейбір жолдар мен орталық Таксим алаңын жапты. Әлеуметтік желілерде Имамоглуды қолдау күшейіп, көптеген адамдар Ердоғанның әрекеттерін айыптауда.[6] Стамбұл әкімін қолдағаны үшін 37 Түркия азаматы қамауға алынды.[7]
Наразылық білдірушілер Ыстанбұл университетін және Имамоглу ұсталған полиция бөлімшесін қоршауға алды.[1]
Сондай-ақ, қамауға алынғанына қарамастан, Экрем Имамоглу әлеуметтік желіде жазба жариялады:[8] «Халықтың еркіндігін қорқыту мен заңсыз әрекеттер арқылы басуға болмайды. Мен тек 16 миллион стамбұлдықтарға ғана емес, 86 миллион Түркия азаматына және бүкіл әлемде демократия мен әділдікті қолдайтындардың барлығына сенім артып, нық тұрмын. Мен негізгі құқықтар мен бостандықтар үшін күресімді берік жалғастырамын».[6]
Имамоглудың тергеуі басталды. Тергеу барысында оны «террористік ұйымның басшысы» деп атады. Түрік билігі әлеуметтік желілерге қолжетімділікті шектеді,[3] сондай-ақ 23 наурызға дейін кез келген жиналыстар мен демонстрацияларды өткізуге тыйым салды.[9] Түрік лирасы тарихи минимумға дейін құлдырады.[3]
Түркияның ішкі істер министрі Али Ерлыкая Имамоглуды әлеуметтік желілерде қолдауды «өшпенділікке арандату» және «қылмыс жасауға итермелеу» деп атады. Ол X әлеуметтік желісінде келесі мәлімдемені жасады: «Тергеу нәтижесінде 261 күдікті анықталды, олардың 62-сі шетелде. Түркияның киберқылмыспен күрес департаменті мен қауіпсіздік департаментінің қызметкерлері үйлестірілген операция жүргізіп, 37 адамды ұстады. Қалған күдіктілерді іздеу жалғасуда».
X әлеуметтік желісінде Имамоглудың қамауға алынуы мен наразылықтар туралы 18,7 миллионнан астам жарияланым жасалғаны хабарланды. Ыстанбұл губернаторы 23 наурызға дейін кез келген жиналыстар мен демонстрацияларға толық тыйым салды.[6]
21 наурыз: Анкара мэрі Яваш Мансур Имамоглуды қолдап мәлімдеме жасады:[9] «Біз бұл елді қараусыз қалдырмадық және ешқашан тастамаймыз. Елінің болашағы мен өз еркіндігін қорғауға шыққан азаматтарды құрметпен қарсы аламын. Әділдік жеңеді, заң мен демократия үстемдік етеді. Біз мұны сіздермен бірге жүзеге асырамыз».[9] «Біз мұнда бүкіл Түркия болып жиналдық. Біз өз Конституциямызды қорғау үшін осындамыз. Біз ұлттық ерік-жігерден жоғары ештеңе жоқ екенін айту үшін келдік. Бүгін біз Экрем Имамоглуның құқықтарын қорғау, Исмаил Саймаздың журналистік қызметін жалғастыруын қамтамасыз ету және Ататүріктің көмекшілерінің құқықтарының бұзылмауын қамтамасыз ету үшін осындамыз».[9] «Біз лауазымдар үшін күресіп жатқан жоқпыз. Біз демократиямызды дауысымызбен қорғаймыз. Нағыз әділдік – тек тәуелсіз және бейтарап сот жүйесі арқылы мүмкін. Президенттік басқару жүйесі сыналды, бірақ ол нәтиже бермеді. Біз ешқашан үмітсіздікке түспейміз. Үмітсіздік – жеңіліс. Президент Экрем бізге қосылады. Маған сеніңіз, түрік халқы мұны бұрын да жасаған!».[9]
22 наурыз: Түркияның ішкі істер министрі Али Ерлыкаяның мәлімдеуінше, полиция елдің тоғыз қаласында – Ыстанбұл, Анкара, Измир, Адана, Анталия, Чанаккале, Эскишехир, Конья және Эдирнада – наразылық білдірушілердің шамамен 340-ын қамауға алды. Митингілер кезінде полиция наразылық білдірушілерге қарсы көзден жас ағызатын газ қолдануда.[10]
23 наурыз: Демонстрацияларға тыйым салынғанына қарамастан, наразылықтар бүкіл елді қамтыды. Түркия президенті Режеп Тайып Ердоған бұл оқиғаларды «жасанды арандатулар» деп атады.[11] Бұған дейін сот шешімімен Стамбұл әкімі қамауға алынған болатын. Экрем Имамоглу халықты наразылықтарға шығуға шақырды.[12]
Билік демонстрацияларға тыйымды 25 наурызға дейін ұзартты. Кейін сот шешімімен Имамоглу уақытша Ыстанбұл мэрі қызметінен шеттетілді.[13]
24 наурыз: Түркияның Ішкі істер министрлігі наразылықтарға қатысқан 1,1 мыңнан астам адамды қамауға алды. Олардың арасында 12 лаңкестік ұйымның мүшелері бар деп хабарланды.[14] Билік демонстрацияларға салынған тыйымды қайтадан ұзартты – енді ол 27 наурызға дейін күшінде болады.
Ыстанбұл провинциясының билігі жалғасып жатқан наразылықтарға байланысты қалаға кіру және шығуды шектеді. Тыйым жекелеген адамдарға немесе наразылыққа қатысуы мүмкін топтарға қатысты қолданылады.
28 наурыз: 300-ден астам түрік жазушысы Түркия президенті Режеп Тайып Ердоғанға қарсы мәлімдеме жасады. Олар бұл әрекеттерін «әділетсіздікке» байланысты деп түсіндірді.[15] Түркияның билеуші партиясы оппозицияның кезектен тыс президенттік сайлау өткізу туралы талабын қарастырмайтынын мәлімдеді. Республикалық халық партиясының (РХП) жетекшісі Өзгүр Өзел 29 наурызда өтетін митингте кезектен тыс сайлау өткізу туралы талап қойылатынын айтты.[16]
29 наурыз: Ыстанбұлдағы Малтепе саябағында Имамоглуға қолдау көрсету мақсатында оппозицияның жаппай наразылығы өтуде. Бұл шараға Республикалық халық партиясынан (РХП) бөлек тағы бес саяси партия қатысуда. Осыған байланысты саябақ маңында қауіпсіздік шаралары күшейтілді.[17] Аталған наразылық ең ауқымды акциялардың бірі болып саналады, оған 2 миллионнан астам адам қатысуда.[18] Сонымен қатар, оппозиция Түркия президентінің мерзімінен бұрын сайлауын өткізу туралы халықтан қол жинауды бастады.[19]
31 наурыз: Туристік агенттіктер, соның ішінде Ресейден келген туристерге, Түркияға авиабилет сатып алмауды ұсынады, себебі жалғасып жатқан протесттерге байланысты түрмеге қамалу қаупі бар.[20]
Сәуір
[өңдеу | қайнарын өңдеу]1 сәуір: Наразылықтар барысында ұсталғандардың саны екі мың адамға жетті. Олардың арасында әртүрлі елдерден келген журналистер де бар. Ыстанбұлдан басқа, Түркияның 81 провинциясының 50-де Имамоглуға қолдау көрсету мақсатында наразылықтар өтуде.[21] Оппозиция жақтаушыларын дүкендерде сатып алудан бас тартуға шақырып, бойкот жариялауды ұсынды.[22][23]
2 сәуір: Түркия үкіметі оппозицияны «экономикалық» бойкот жариялауға шақыруда айыптады. Сауда министрі Өмер Болат оппозиция экономиканы саботаждауға әрекет жасап жатыр деп мәлімдеді.[24]
Тағы қараңыз
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Дереккөздер
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- ↑ a b В Турции после задержания мэра Стамбула Экрема Имамоглу вспыхнули протесты (орыс.) (20 марта 2025).
- ↑ В Стамбуле задержали оппозиционного мэра Экрема Имамоглу (орыс.) (19 марта 2025).
- ↑ a b c В Турции после задержания мэра Стамбула Экрема Имамоглу вспыхнули протесты (орыс.) (20 марта 2025).
- ↑ В Турции после задержания мэра Стамбула Экрема Имамоглу вспыхнули протесты (орыс.) (20 марта 2025).
- ↑ В Турции после задержания мэра Стамбула проходят протесты (орыс.).
- ↑ a b c В Стамбуле задержали оппозиционного мэра Экрема Имамоглу (орыс.) (19 марта 2025).
- ↑ tengrinews.kz В Турции задержали десятки человек за посты в соцсетях (орыс.) (20 марта 2025).
- ↑ Заявление Экрема Имамголу после его задержания.
- ↑ a b c d e Мэр Анкары назвал задержанного Экрема Имамоглу "президентом" и присоединился к протестам в Турции (орыс.) (21 марта 2025).
- ↑ Стычки с полицией, более 300 задержанных: в Турции не утихают массовые протесты
- ↑ "Искусственные провокации": Эрдоган – о протестах из-за ареста мэра Стамбула — 23.03.2025
- ↑ Мэр Стамбула Имамоглу после ареста призвал население Турции выйти на митинги - Новости на Вести.ru
- ↑ Арестованного мэра Стамбула временно отстранили от должности
- ↑ В Турции задержаны более 1,1 тыс. участников протестов
- ↑ Более 300 турецких писателей выступили против Эрдогана (орыс.). Тексерілді, 28 наурыз 2024.
- ↑ Лидер турецкой оппозиции объявил о начале сбора подписей за досрочные выборы (орыс.). Тексерілді, 29 наурыз 2024.
- ↑ В Стамбуле оппозиция проводит митинг в поддержку Имамоглу
- ↑ Стамбул на ногах: призыв оппозиции за досрочные выборы президента Турции.
- ↑ Лидер турецкой оппозиции Озель объявил о начале сбора подписей за досрочные выборы (орыс.).
- ↑ Самойленко, Виктория Туристам из России в Турции грозит тюрьма (орыс.) (31 марта 2025).
- ↑ The Pyrrhic victory of Recep Erdogan. How will the mass protests in Turkey end? - Pravda EN (ағыл.) (1 April 2025).
- ↑ Турецкая оппозиция призвала к бойкоту брендов (орыс.). Тексерілді, 25 наурыз 2024.
- ↑ Түркия оппозициясы бойкот жариялады (қаз.). Тексерілді, 25 наурыз 2024.
- ↑ Власти Турции раскритиковали оппозицию из-за призывов к экономическому бойкоту (2 сәуір 2025).