Түркістан тұтқындар лагері

Туркістан Тұтқындар Лагері – бірінші дүниежүзілік соғыс кезінде Австрия-Венгрия мен Германия соғыс тұтқындарына арналып салынған қоныстар жүйесі. Түркістан өлкесінде Ресей империясының Соғыс министрінің бұйрығына сәйкес 1914 жылдың соңынан бастап тұтқындарға арналған қоныстар салынды. Мұндай қоныстардың саны 37-ге жетті. Олардың жартысына жуығы Сырдария облысының Қазалы, Перовск және Черняев уездерінде орналасты. Туркістан Тұтқындар Лагерінде 1915 ж. Австрия-Венгрия мен Германия әскерлерінен қолға түскен 139374 солдат пен 1882 офицер болды. Соғыс тұтқындары арнайы күзеттің қатаң бақылауында болды және адам төзгісіз ауыр жағдайда ұсталды. Оларға жергілікті халықпен байланыс жасауға тыйым салынды. Туркістан Тұтқындар Лагері-нде жиі толқулар болып тұрды. 1915 ж. қазанда Қазалыдағы тұтқындар қонысында Австрия-Венгрияның 3 мың адамы бүлік жасады. Бүлік жасаған тұтқындардың көпшілігі күзеттің қару қолдануынан қаза тапты. Мұндай бүліктер Ош, Әндіжан және Қоқан қ-лары маңындағы қоныстарда да орын алып, көптеген тұтқындар оққа ұшты. Туркістан Тұтқындар Лагері-нде 1916 жылғы аштықтан 20 мыңнан астам тұтқын құрбан болды. 1918 жылға қарай Туркістан Тұтқындар Лагері 40 мыңдай тұтқын қалып, қалғандары аурудан, аштықтан, т.б. жағдайдардан көз жұмды. Түркістан өлкесіндегі кеңестік билік тұтқындарды өз мүдделері жолында пайдалануға тырысып, олардан әскери жасақтар құрады. Мұндай жасақтар Түркістан автономиясын құлатуға және басмашылар қозғалысын басуға пайдаланылды.

Сілтемелер:

«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, IX том