Төрт дәруіш

“ТӨРТ ДӘРУІШ” – қазақ арасына кең тараған дастан. Дәруіш сөзі парсы тілінде жарлы, қайыршы, кезбе деген мағынаны білдіреді.

Сипаттама

Арабтың “Мың бір түн”, парсының “ШаҺнама”, үндінің “Калила мен Димна” және “Төрт дәруіш” сынды ертегі, аңыз, қисса-хикаяттары халық арасына кең тарап, қазақ ауыз әдебиетінің шығыстық сарындағы төл шығармаларына айналған. Шығармада төрт дәруіш бір жерде кездесіп, бастарынан кешкен қилы-қилы оқиғаларын кеңінен баяндайды. Әлемдік әдебиетте “Төрт дәруіштің” қара сөз, хикая және жыр-дастан түрінде кездесетін 20-ға жуық нұсқасы бар. Оның ертегі-аңыз түріндегі алғашқы нұсқасын Ж.Шайхысыламұлы Қазан баспасынан шығарған. “Төрт дәруіштің” 1936 ж. жазылып алынған ертегі түріндегі нұсқасы “Қазақ ертегілері” (1962) жинағының 2-томына енген. ҚР Ұлттық ғылым академиясының Орталық ғылыми кітапханасы мен Мұхтар Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институтының қолжазбалар қорында сақталған “Төрт дәруіштің” көлемді үш нұсқасына ғылыми сипаттама жазылған (“Қазақ қолжазбаларының ғылыми сипаттамасы”, 2003, 7-том), оның ішінде Сәрсенбек Түсіпұлы жырлаған дастанның тілі жатық, мазмұны толық әрі көркем, басқа үлгілермен салыстырғанда көлемі үлкен.