Уикипедия:Мақалалардың аталуы

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
(УП:МА бетінен бағытталды)
Навигацияға өту Іздеуге өту
Лақап:
УП:МА

Мақалалардың аталуы — бұл энциклопедиялық және ғылыми стильге, Уикипедия ұйымының ұстанымдарына бағынатын Уикипедиядағы мақалаларды атау нұсқалықтар жиынтығы.

Мақалаларды атаудағы ерекшелік ережелерге сәйкес сенімді дереккөздерге негізделіп, барлық оқырмандарға түсінікті, белгілі және мүмкіндігінше әртекті етіп атауында. Сонымен қатар мұндай мақалаларға жасалған сілтемелер қарапайым және интуитивті болу керек.

Жалпы

Көпшілік мақұлдаған атаулар

Уикипедия бұрыннан қалыптасқан атауларға жаңадан өзгеріс енгізетін орын емес. Мысалы, Техас штатын Тексас деп атау қателік, себебі Техас штатының атауы көпшілік қазақ тілді қауым қолданысында және қалыптасқан атаулардың бірі.

Қысқартылған атаулар

Әріптер регистрі

Техникалық тежеулерге байланысты мақаланың атауындағы бірінші сөз әрқашан бас әріппен жазылады. Егер мақаланың атауы кіші әріптен басталса, мақаланың бас жағына {{lowercase}} үлгісін қосу керек. Мысалы, iPhone

Ескерту: Гректің кіші әріпімен жазылған мақаланың атауындағы грек әрпі сол қалпында (кіші әрпі) қалу керек.

Сөздердің орынды реті және айдатқыштар

Мақаланы атауда сөздердің орынды ретін қолдану қажет: мысалы, Дипломатиялық дәреже (Дәреже дипломатиялық емес). Егер мақаланың көп қолданылатын өзге атаулары болса онда негізгі мақалаға бағыттау керек.

Жекеше түр, атау септігі

Мақалалардың атаулары жекеше түрде, атау септігінде жазылуы тиіс. Тек қана төмендегідей жағдайда ғана ереже бұзылуы мүмкін:

  • Егер мақаланың көпше түрдегі атауы көпшілікпен мақұлдаған болса;
  • Грамматикалық тұрғыдан мүмкін болмаса;
  • Мағына жекеше түрде қолданылмаса, мысалы Түркі тілдері;
  • Егер бір-бірімен өзара байланысқан ортақ түсінік болса, мысалы Металдар, сүтқоректілер.

Нақтылау

Егер бір терминнің бірнеше мағынасы бар болса, сәйкес мақалалар түсіндірмесімен аталынады: сөзден соң бос орын қойылады, ал айқындаушы сөз жақшаға алынып, кіші әріппен жазылады.

Жақша ішіне айқындаулар мына жағдайда беріледі:

  1. Жалқы есімнің бірнеше мағынасы болса;
  2. терминнің әр-түрлі салада бірнеше түсіндірмесі бар болса;
  3. осыған ұқсас басқа жағдайларда.

Егер терминнің мағыналардың бірі кең таралған және кең қолданыста болса, ережеге сәйкес мақала атауы жақшаға алынбастан беріледі. Дегенмен Уикипедияда мақалаларды өңдеуде осы ережелерге бағынбайтын жәйттер бар. Бұлар біріншіден бірегейлендіру түсінігінен пайда болған. Олар:

Омонимдік мақалалардың басына {{мағына}} үлгісі көмегімен бірнеше мағыналарды шешу бетіне сілтеме беріледі.

Жеке жағдайлар

Тұлға есімдері

Уикипедияда биографиялық мақалалар Аты Әкесінің аты Тегі немесе Аты Тегі форматында беріледі (сенімді дереккөздердегі аталуына байланысты).

Тұлға аты-жөні толық жазылса оған Аты Тегі бетін бағыттау қажет немесе керісінше.

Көне Римдіктерге арналған биографиялық мақалалар Praenomen Nomen Cognomen Agnomen пішінінде аталынады. Agnomen барлық римдіктерде болмағандықтан, есімдердің тікелей тәртібі сақталынады. Мысалы: Гай Юлий Цезарь. Бұл кейіпкердің күнделікті есімдермен редирект құрған абзал (мысалы, Юлий Цезарь -> Гай Юлий Цезарь).

Қытай есімдері атаулары Тегі Аты реті бойынша жазылуы тиіс, өйткені мұндай тәртіп қытай есімдері үшін тікелей болып саналады. Мысалы, Мау Зыдоң («Мау» — тегі, «Зыдоң» — есімі). Мұндай ережелер корей және вьетнам есімдеріне де қатысты.

Географиялық нысан

Егер Сіз жазайын деген өзеннің, көлдің немесе басқа да табиғи жердің бірегей атауы болса, мақаланы сол атаумен қалдырыңыз. Мысалы: Байкөл (Байкөл көлі немесе Байкөл (көл) емес).

Егер географиялық нысанның атауымен басқа зат аталған болса, онда екеуінің қайсысы танымал әрі маңыздырақ екенін шешу керек, содан кейін онша маңызды емес деп танылған нысанға айқындау қою керек.

Бағдарламалау тілі

Бағдарламалау тілдерінің мақалалары түпнұсқа атауыман аталынады (мысалы, Java, C#, .NET). Ал қазақ тілді атауын (кирилица) бағыттаған абзал.

Алайда, қазақшаға немесе кириллицаға өзгертілген атауы түпнұсқасына қарағанда көп қолданылатын болса (қазақ тілді қауым үшін) солай қалдыру керек(мысалы, Алгол, Фортран).

Музыкалық туынды

Музыкалық туынды туралы мақалалар көпшілік мақұлдаған атаумен аталу керек. Егер мұндай атаумен бірнеше шығарма аталған болса, жақша ішіне композитордың тегін көрсетіңіз, мысалы, № 6 Симфония (Малер). Номерді белгілеу үшін № белгісін қолданыңыз, одан кейін бос орын қалдырыңыз.

Егер «номерлі» туындының альтернативті атауы («Лунная соната») бар болса, онда оны «номерленген» атауына бағыттаңыз.

Спорттық турнирлер

Спорттық турнирлерді атауда келесі ережелерді ұстанған жөн:

  • Мақаланың атауы келесі мысалға балама болу керек: «Әйелдер командасы арасындағы футболдан әлем чемпионаты 2006/2007» немесе «Футболдан әлем чемпионаты 2006/2007 (әйелдер)».
  • Егер аталмыш спорт түрінен жарыс белгілі бір жыныс қатысушылары арасында өтпесе, жынысын көрсетпесе де болады.
    Мысал: «Көркем гимнастика бойынша Испания чемпионаты 1895»
  • Басқа жағдайдың бәрінде жынысын көрсету ұсынылады. Әйелдер мен еркектерге арналған жеке лигасы бар жарыс атауы бұл ережеге бағынбайды.
    Мысалы: «NBA 2006/2007 маусымы» немесе «WNBA 2006 маусымы».
  • Атауда жылдар тік қиғаш сызық арқылы бөлінеді, алайда мәтіннің өзінде балама нұсқалар қолданылған болуы мүмкін: қысқаша түрде (2006/07) немесе ұзын сызықша арқылы (2006—2007). Сонымен қатар дефис пен сызықшаға бағыттау құру ұсынылады.

Үлгілер мен санаттар

  • Көбіне навигациялық үлгілердің атауы көпше түрде беріледі, мысалы {{Қазақстан қалалары}}. Алайда барлық элементті қамтитын бірыңғай түсінік жекеше түрде қолданылуы мүмкін, мысалы {{Күн жүйесі}}.
  • Санаттардың да атаулары көпше түрде беріліп, осы ережеге бағынуы тиіс, мысалы: «Санат:Қалалар» («Қала» емес), сонымен «Санат:Қала» деген санат та бола алады, бірақ ол белгілі бір қалалар үшін емес, қалаға қатысты түсініктерде ғана қолданылуы тиіс. Мысалы – елорда, көше, урбанистика т.б.