Хүсейiн Атсыз

Хүсейін Нихал Атсыз

Хүсейін Нихал Атсыз (түркше: Hüseyin Nihal Atsız) (12 қаңтар 1905 ж., Кадыкөй - 11 желтоқсан 1975 ж., Стамбұл), түрік жазушысы, ақын, тарихшы және идеолог. Неждет Санчардың ағасы, Рыза Нурдың "саңлақ баласы және мирасқоры. Түркі Бірлікшісі және Тұраншы деп есептеледі. Ол Исламды сынап, оны «Арабтар, арабтар үшін жасаған дін» деп анықтады.

Мектепте еңбекқор оқушы болған Атсыз, кейін әскери оқуға түседі. Түркішілдік идеясымен осы оқу орнында танысады. Түркішілдік идеясының маңызды адамдарының бірі Зия Гөкалыптың өлімінен кейін Түркішілдік идеясына қарсы болған шәкірттермен қақтығысады. Осы оқу орнында Арап нәсілді командирге сәлем бермегені үшін оқудан шығарылады. Түркияда «Атсыз Ата», «Атсыз Бек», «Көкбілге» сияқты есімдермен еске алынған Атсыз XX ғасырда Түркішілдік-Тұраншылық пікірлері үшін үлкен қиындықтарды басынан өткізген. Түркия Республикасының негізін қалаушы Мұстафа Кемал Ататүріктің өлімінен кейін басшылыққа келген Исмет Инөнү, Түрікшілік-Тұраншылық әрекетіне қарсы болады. Осы кезеңде Хүсейін Нихал Атсыз, Инөнүнің бұл әрекетіне қарсы шығады. Осы оқиғалардың нәтижесінде Инөнү тарапынан – Атсыз бен Сабахаттин Али деген коммунист жазушымен арасында болған дау сылтауратылып – басқа түрікшілермен бірге түрмеге қамалып, азап шеккен.

Барлық азап пен қуғын-сүргіндерге қарамастан Атсыз өз пікірлерінен бастартпаған. Қасындағы аз ғана Түркішіл-Тұраншылармен бірге Түрік елдерінің дұшпандарына қаламымен қарсы тұрған. Көптеген кітаптар мен романдар жазып, журналдар шығарған. Дүние жүзіндегі барша түрік халықтардың бірігуін қалаған Хүсейін Нихал Атсыз, 1975 жылдың 11 желтоқсанында өмірден өткен. «Жолдардың соңы» атты өлең жинағы бар. Көптеген ғылыми кітаптар жазған. Сондай-ақ, «Көк бөрілердің өлімі», «Көк бөрілердің тірілуі», «Рух адам», «Ессіз қасқыр», «З Витамині», «Жағымпаздар түні» сияқты романдар жазған.