Хұсайын Малшыбайұлы
Хұсайын Малшыбайұлы[1] ,Хұсайын бақсы (1904, ҚХР, Алтай аймағы, Бурылтоғай, – 1962, Баян Өлгий) – белгілі күйші, көріпкел.
Толығырақ[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Орта жүз Керей руынан. Ағалары Оспан,Омар, Шәймерден, інісі Қасен шетінен домбырашы, күйші, жыршы, термеші болған. Осындай өнерпаздар ортасында өскен Хұсайын Малшыбайұлына ұлт-азаттық жолында күресуші Зұқа батыр айналасына жиналған әнші,ақын, домбырашылардың да (ақын Отарбай, күйші Аспандияр) ықпалы зор болды. Алғашында Қытайдың Алтай аймағында тұрған Хұсайын Малшыбайұлы, кейіннен Моңғолияның Қобда жағына өтіп, Баян-Өлгий [2] аймақтық қазақ муз. драма театрының ұлт аспаптары оркестрі мен хорына қатысты. Өзі шығарған (“Кенжетал – менің арманым”, “Паровоз”, “Озат жорға”) және халық күйлері (“Сары өзен”, “Жаяу делдал”, “Телқоңыр”) Хұсайын Малшыбайұлының орындауында ұлт аспаптары оркестрінің репертуарына енді. Хұсайын Малшыбайұлының романтик. лирикалы тұрғыдағы табиғат құбылыстарын бейнелейтін “Сары қы-ран”, “Кезбесары”, “Ақжал жүйрік”, “Арман” күйлері өзінің тақырыбы мен стилі, көркем әуенімен ізгі арманды, қуанышты, осыған қоса табиғат құбылыстарының алуан түрлі суреттерін терең ойлылықпен әдемі бейнеледі.
Өзіндік өнері[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Ол әр түрлі қағыстарды (мыс., ішек үстінде қысқа флажолеттер қолдану, алақанмен тұншықтырып, оң қолмен дірілдетіп қағу сияқты) шебер қолдануымен ерекшеленеді. Хұсайын Малшыбайұлы домбыра тартудағы осындай қағыстарды қолдану арқылы күйдің (“Долдалқыз”, “Былпылдақ”) мән-мағынасын ашып, толықтырып отырған. “Бұлбұл торғай” күйінде жоғарғы кішкене тиектің (шайтан тиек) түбінен флажолет алу арқылы домбыра тартуда өте сирек кездесетін тех. штрихты қолдануы домбыра аспабы дыбысынан гөрі құстың сайрауына көбірек ұқсастықты анық аңғартады. Әсіресе, “Кенжетал” күйі өзінің түр-пошымы, идеялық-көркемдігі мен әсем әуені кең, терең мазмұнымен автор күйлерінің ішіндегі шыңы болып саналады. Ел ішінде көріпкел бақсылығымен де аты шыққан. 1960 жылы оған “Аймақтық домбырашы” атағы берілген. 1960 жылы Х.Тастанов Хұсайын Малшыбайұлының орындауында 27 халық күйін, 9 халық күйшілерінің және өзінің шығарған 8 күйін үнтаспаға жазып алған.
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Қазақ Энциклопедиясы«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, 10 том
- ↑ Төлеухан І., Сқақ Т., Баян-Өлгий музыка мәдениеті, Өлгий, 1975
|
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |