ХVIII ғасырдағы ағартушылық дәуірі

Ағартушылықтың бастауы.XVIII ғасыр тарихында, әсiресе Еуропа үшiн өзгерiске толы болды. Бұл кезеңдi Ағартушылық дәуiрi деп атайды. Жаңа заманда адамдар өздерi өмiр сүрген әлемдi ретке келтiруге ұмтылды. Дiнге, құдайға сенушiлiк әлi де болса санада жеткiлiктi түрде күштi болғанымен, ол сенiм екiншi кезекке ығыстырылып, ал ақыл-парасатқа деген сенiм мен адамдардың данышпандық қуаты көптеген бiлiмдi адамдар үшiн жаңа дiн секiлдi болды. Олар қоршаған әлемдi — табиғат әлемi мен адамзат қоғамын ақыл-парасат, ғылым және тәжiрибе арқылы тануға ұмтылды. Ғылым-бiлiм жарық сәулесi тәрiздi бiлiм- сiздiк түнегiн сейiлтедi деп есептедi. Зиялы қауым қоғамдағы өмiр сүрiп отырған тәртiптерге сын көзбен қарай бастады. Бұл ұғымдар ағартушылық деп, ал бiлiмдi адамдар арасында үстемдiк құрған сол идеялар дәуiрi — Ағартушылық ғасыры деп аталды. Ол XVII ғасырдың екiншi жартысынан XVIII ғасырдың соңына дейiн созылды. Сол кездiң алдыңғы қатарлы адамдары өздерiнiң қабiлетiн ғылымда, бiлiмде, саясатта, қоғамдық iс-әрекеттерде, өнерде көрсетуге тырысты. Идеялары мен iс-әрекетi замандастары мен ұрпақтарының өмiрiне үлкен ықпал көрсеткен адамдарды ағартушылар деп атады. Ағарту ғасырының бiлiмдi адамы — бұл кiтаби мәдениет адамы. Оның өмiрiндегi бiлiм салт-дәстүрлерге қарағанда анағұрлым үлкен рөл атқарады. Ол уақыттың аса көрнектi өкiлдерi өздерiн ғылым, бiлiм беру, қоғамдық қызмет, өнер салаларында жарқын көрсеттi. Олар қоғамда өтiп жатқан оқиғалардың мәнiн ашуға және талдауға, табиғаттағы барлық үдерiстер мен құбылыстарды сана, ғылым мен iс-тәжiрибелiк тұрғыдан зерделеуге ұмтылды. Олардың теориялық және iс-тәжiрибелiк еңбектерi ағартушылық еңбектер деп, ал олар өмiр сүрген уа- қыт — Ағартушылық дәуiрi деп атала бастады. Бұл ғасыр Еуропа елдерiнде жаңа экономикалық және қоғамдық қатынастардың одан әрi дамуына қуатты серпiн бердi.