Чуваш қалашығы
| Чуваш (Мәметқұл) қалашығы | |
| Мемлекет | |
|---|---|
| Қазіргі жері | |
| Басқаша атаулары |
Чувашский город, городок Махмет-Кула |
Чуваш қалашығы, кейде Мәметқұл қалашығы (орыс. Чувашский город, городок Махмет-Кула) — Түмен (Сібір) хандығының құрамындағы ортағасырлық қала. Тобольск қаласының (Ресей Федерациясы, Түмен облысы) шығыс шекарасында орналасқан.
Тарихы
[өңдеу | қайнарын өңдеу]
XIX ғасырдың 20-шы жылдары Чуваш мүйісіндегі археологиялық ескерткіштердің сұлбасы дайындалды. Сұлбаға екі ормен қоршалған қалашық және жардың бойында орналасқан Потчеваш қорымының қорғандары түскен. «Мәметқұлдың қалашығы» ретінде М.С. Знаменскийдің картасында бейнеленген. Ескерткіштің түпнұсқасы М.С. Знаменскийде сақталғанымен, бүгінге дейін оның дайындаған көшірмесі ғана жетті. 1878 жылы Тобольск қаласының вице-губернаторы А.И. Дмитриев-Мамоновтың бұйрығымен Чуваш мүйісінде орналасқан қорғандарда қазба жұмыстары жүргізілген. Барлығы екі немесе үш қораған қазылған. XIX ғасырдың 70-ші жылдардың аяғында археологиялық ескерткіштерді зерттеу жұмыстарын тобыл өлкетанушысы М.С. Знаменский бастады. Тобольск қаласының мұражайында оның қазба жұмыстары кезінде жүргізілген күнделігі сақтаулы. Қазба жұмыстары 1878 жылы басталып, 1879 жылы жалғастырылды. Зерттеу жұмыстарының барысында 49 металл бұйым мен 79 жебенің ұштары табылды. Чуваш мүйісінен табылған бұйымдардың жинағы Томбы университетінің мұражайының қалыптасуына негіз болды. 1891 жылы Знаменскийдің «Чувашский мыс» еңбегі жарық көрді. XIX ғасырдың аяғында ескерткіштің аумағын В.М. Флоринский зерттеген.
Әдебиет
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- Адамов А.А. Послесловие публикации статьи М.С. Знаменского «Укрепление Махмет-Кула на Чувашском мысу» // Сибирская столица. Историко-краеведческий иллюстрированный альманах. Тобольск, 2000. №1. С. 30–32.
- Матвеев А.В., Татауров С.Ф. Сибирское ханство: военно-политические аспекты истории. Казань: Фэн АН РТ, 2012. 260 с.
- Тюменское и Сибирское ханства / под ред. Д. Н. Маслюженко, А. Г. Ситдикова, Р. Р. Хайрутдинова. — Казань: Издательство Казанского университета, 2018. — 560 с. — ISBN 978-5-00130-021-2