Мазмұнға өту

Чукча тілі

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Чукча тілі
Өз атауы:

Chukchi language

Елдер:

Ресей

Сөйлеушілер саны:

5095 (2010)

Классификация

Еуразия тілдері

палеоазиаттық тілдер отбасы
чукот-камчат тілдері
Жазуы:

кириллица

Тіл коды
МЕСТ 7.75–97:

чук 800

ISO 639-1:

ckt

ISO 639-2:

ISO 639-3:

ckt

Тағы қараңыз: Жоба:Лингвистика

Чукча тілі — Палеоазиаттық тілдер отбасының, чукот-камчат тілдеріне жатады. Полисинтетикалық (инкорпорациялық) түр болып табылады.

Референтті халық

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Референтті халық: чукчалар; өз атауы - бұғышы.[1]

Географиялық таралуы

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Чукчалардың көпшілігі ауылдарда тұрады және Чукотка автономиялық округінің (бұрынғы Магадан облысының бөлігі) тундрасында көшпелі өмір сүреді. Колыма чукчалары Якутияның Нижнеколым ауданында, Колымское ауылында және аудан орталығында Черский ауылында тұрады. Чукчалардың бір бөлігі Камчатка өлкесінің Олюторск ауданында, бір бөлігі Магаданда қоныстанған.

2010 жылғы Бүкілресейлік халық санағы бойынша чукчалардың саны 15 908 адамды құрайп, олардың 5 095-і чукча тілінде сөйлеген.[2]

Диалектісі

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Чукча тілі Приморский чукчасының шығыс (уэлен) диалектісінен, батыс (колыма) диалектісінен және оңтүстік диалектілер тобынан (энликей, хатыр, нунлигран, т.б.) тұрады. Түрлі диалектілерде сөйлейтіндер бір-бірін жақсы түсінеді.[3]

1931 жылы латын әліпбиіне, ал 1936 жылы орыс графикасына негізделген әліпби жасалды.[4]

Қазіргі чукча әліпбиі:

А а Б б В в Г г Д д Е е Ё ё Ж ж З з И и
Й й К к Ӄ ӄ Л л Ԓ ԓ М м Н н Ӈ ӈ О о П п
Р р С с Т т У у Ф ф Х х Ц ц Ч ч Ш ш Щ щ
Ъ ъ Ы ы Ь ь Э э Ю ю Я я ʼ

Дереккөздер

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
  1. Э.Д. Сүлейменова, Д.Х. Ақанова, Н.Ж. Шаймерденова «Қазақстан тілдері: әлеуметтік лингвистика анықтамалығы» — «Издательство Золотая Книга» ЖШС, 2020. — Б. 203-204. — 480 б. — ISBN 978–601–7988-21-0.
  2. Чукча тілі. Тексерілді, 12 маусым 2025.
  3. Чукча тілі. Тексерілді, 12 маусым 2025.
  4. Үлкен Ресей энциклопедиясы 2004–2017. Тексерілді, 12 маусым 2025.