Шашырау ореолы

Шашырау ореолы, шашырау атырабы (франц. aureole — жарқырау, шашырау) — кен орындарымен байланысты химиялық элементтер мөлшерінің геохимиялық фонмен салыстырғанда жоғары (кейде төмен) болып келетін табиғи түзілімдердің белдемдері. Пайда болу жағдайларына қарай Шашырау ореолы бастапқы (эндогендік) және туынды (гипергендік) болып бөлінеді. Бастапқы Шашырау ореолы кен денелерімен бір процестердің әсерінен қалыптасады. Бұл ореол бай кентастардың табиғи жалғасы болғандықтан, кен байыту технологиясының жетілдірілуіне қарай кентасты кендердің қатарына өтеді. Бастапқы Шашырау ореолының құрылысында белдемділік байқалады. Олардың кен денелері төңірегіндегі ішкі белдемдерінде барлық кентас элементтері кездеседі. Сыртқы белдемдерде химиялық элементтер саны азая береді. Сынап, сүрме, күшән сияқты элементтердің ореолдары сыртқы белдемнен орын алады. Шашырау ореолының белдемділігі химиялық элементтердің миграц. (көшу) қасиеттері мен кентаста шоғырлануына байланысты. Бастапқы Шашырау ореолының белдемдік құрылысының заңдылығы кентастардың орналасу тереңдігін анықтау үшін қолданылады. Бастапқы Шашырау ореолының геометриялық көлемі мен пішіні кен орнының тектоникасы мен тау жыныстарының физикалық-химиялық қасиеттеріне байланысты. Шашырау ореолы кен денелерінен жүздеген, мыңдаған м қашықтыққа таралады. Туынды Шашырау ореолы. кен денелері мен бастапқы Шашырау ореолының гипергендік процестер бұзылуы нәтижесінде хим. элементтердің табиғи түзілімдер ішінде бірнеше рет орын ауыстыруынан пайда болады. Туынды Шашырау ореолы механикалық (қатты заттардың бөлшектері түрінде шашырандылар), тұздық (ерігіш химиялық қосылыстар) және газды, биохим. болып бөлінеді. Механикалық Шашырау ореолы кендері физикалық (темп-раның, климаттың, т.б. өзгеруі) жолмен бұзылғанда жиылатын бастапқы және гипергендік минералдардың сынықтарынан, үгінділерінен тұрады. Олар элювийлік-делювийлік тау жыныстарында қалыптасады. Тұздық Шашырау ореолы жер асты суларында кездесетін ерігіш қосылыстардың (сульфаттар, т.б.) диффузия және капилляр күштері әсерінен бірнеше рет орын ауыстыруынан құралады. Газдық Шашырау ореолы радиоактивтік элементтер, мұнай, табиғи газдар кендерінің бетін жауып жатқан тау жыныстары арасында орналасады. Биохимиялық Шашырау ореолы кентастық хим. элементтердің өсімдіктерде шоғырлануымен байланысты. Орналасу жағдайларына қарай туынды Шашырау ореолы. ашық және жабық болып бөлінеді. Бұлардың алғашқылары жер бетіне шыққан тау жыныстары арасында, кейінгілері әр түрлі тереңдікте кездеседі. Бастапқы және туынды Шашырау ореолын Қазақстан геологтары кен іздеу ісінде кеңінен қолданады.

Сілтемелер

• Қазақ Энциклопедиясы, 9 том.