Ширин Текели
 | Бұл мақала әлі тексерістен өтпеді. Тексерілмеген мақалалардағы мәліметтер сенімсіз болуы мүмкін.
|
Ширин Текели ( 28 ақпан 1944 жыл, Анкара –13 маусым 2017 жыл, Бодрум, Мугла) - феминист, академик, аудармашы, жазушы, Түркиядағы екінші толқын феминизмінің белсендісі және пионерлерінің бірі.
Мансабы
[өңдеу | қайнарын өңдеу]1961 жылы Текели Парижге барып, француз тілін үйреніп, заңгер мамандығы бойынша оқи бастайды. Содан кейін ол бағытын өзгертіп, Лозанна университетіне ауысып, саясаттану мамандығында оқи бастады[1].
1967 жылы Ширин Түркияға оралады және Стамбул университетінің саясаттану бөлімін басқарған алғашқы әйел академик болады. 1973 жылы Давид Истонның жүйелер теориясы бойынша диссертациясымен PhD докторлық дәрежесін алады. 1978 жылы ол әйелдердің саясатқа қатысуы туралы «Kadınlar ve Siyasal Toplumsal Hayat» (Әйелдер және саяси қоғамдық өмір), сол кездегі «даулы» докторлық диссертациясын қорғап доцент атағын алды. Бұл жұмыс оның дүниетанымына үлкен әсер етті: «Мен «қорқақ феминист» болдым, бірақ мен аяқтаған кезде әйелдердің қысымға ұшырағанын, қаналғанын және қоғамдық ортадан шеттетілгенін анық көрдім. Бұл жағдайды капитализм емес, ерлердің үстемдігі жасады» дейді ол[2].
Диссертацияны аяқтағаннан кейін Текели сайлауға кірісті. Францияға оралып, 1979–1980 оқу жылын «National de la Recherche Scientifique» орталығында картография бойынша оқуда стипендиатпен өткізді. Осы уақыт ішінде ол Түркиядағы сайлаулар туралы барлық деректерден тұратын компьютерлік мәліметтер базасын құрастырады, сондай-ақ Жан Рейнджер және оның командасымен бірге қалалық жерлерде сайлау әлеуметтануын зерттейді. 1980-1981 жылдары саясат социологиясы бойынша семинар ұйымдастырды[1].
Текелидің диссертациясы 1982 жылы кітап түрінде басылып шықты. Барлығы Текели түрік тілінде әйелдер мәселесіне арналған 25 кітап шығарды[1].
Белсенділігі
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Ширин білім беру реформасына қарсы наразылық ретінде академиядан кеткеннен кейін [1] Түркиядағы феминистік қозғалыста белсенді рөл атқара бастайды. 1980 жылдарды «іс-қимыл жылдары» [3] деп санай отырып, ол өзін Түркияда науқандар мен наразылықтар арқылы әйелдердің жағдайын жақсартуға және хабардарлықты арттыруға арнады. 1990 жылдары Текели қауымдастықтар мен қорларды құруға көңіл бөлді (олардың ішінде: KA-DER, Anakültür Kooperatifi және Winpeace[1]).
Түркия «әйелдерге қатысты кемсітушіліктің барлық нысандарын жою туралы» конвенцияға (CEDAW) сәйкес азаматтық заңнаманы өзгерту қажет емес деп шешім қабылдағаннан кейін ол 1986 жылы конвенцияға сәйкес конституцияға, заңдарға және тәжірибеге өзгерістер енгізуді талап еткен петицияға қатысты белсенді қатысты[4].
1987 жылы 17 мамырда ол әскери төңкерістен кейінгі алғашқы заңды наразылық акциясына қатысып, тұрмыстық зорлық-зомбылықты тоқтатуды талап етті[5].
Марапаттары
[өңдеу | қайнарын өңдеу]1996 жылы Францияның Мәдениет министрлігі Ширин Текелиді академиялық пальмалар орденімен марапаттады.
Жеке өмірі
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Ширин Текели Лозанна университетінде оқып жүргенде танысқан заңгер Ахмет Текелиге тұрмысқа шыққан. Олардың некелері Ахмет қайтыс болған 2010 жылға дейін жалғасты. Оны еске алып, Ширин Текели өзіне қалған мұраны пайдаланып, заңгер әйелдерді қолдау жөніндегі «Ширин-Ахмет Текели» қауымдастығын құрды[6].
Текели ми ісігінен қайтыс болды. Ол өз денесін Cerrahpasa медицина факультетіне қайырымдылыққа тапсырды[1].
2017 жылы Сабанжы университетінің Гендер және әйелдерді зерттеу орталығы Ширин Текелиді еске алуға арналған зерттеу сыйлығын беруді бастады: «Ширин Текели зерттеу сыйлығы». Бұл сыйлық Түркиядағы гендерлік мәселелер бойынша зерттеулерді қолдау және ілгерілету мақсатында тағайындалды[7].
Дереккөздер
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- ↑ a b c d e f KEDISTAN Şirin Tekeli, décès d'une figure de proue du féminisme. Kedistan.net (18 маусым 2017). Тексерілді, 8 мамыр 2020.
- ↑ Hrant Dink Vakfı / Hrant Dink Foundation Şirin Tekeli anısına / Remembering Şirin Tekeli. Youtube. Тексерілді, 8 мамыр 2020.
- ↑ Boğaziçi Üniversitesi Kadın Araştırmaları Kulübü Şirin Tekeli (Dünya Yerinden Oynar Belgesel Çekimi). Youtube. Тексерілді, 8 мамыр 2020.
- ↑ Şakir 7 Mart 1986: Feministlerden ilk kampanya; 'CEDAW uygulansın' kampanyasında imzalar TBMM'ye verildi. Çatlak Zemin (6 наурыз 2020). Тексерілді, 8 мамыр 2020.
- ↑ 'Dayağa Karşı Kadın Dayanışması Kampanyası' Tanıtım/1987. Sosyal Feminist Kolektif. Тексерілді, 8 мамыр 2020.
- ↑ Tekeli KAHUDEV. Şirin-Ahmet Tekeli Kadın Hukukçuları Destekleme Vakfı. Тексерілді, 8 мамыр 2020.
- ↑ Sabancı Üniversitesi Şirin Tekeli Research Award. SU Gender. Тексерілді, 8 мамыр 2020.