Ширка

Ширка(түрік, ширкет, парсы, шеркат; синонимі - шарика; «серіктестік», «ұжымдастық») - екі немесе одан да көп адам ортақ шаруашылық ісін (сауда-саттық, қолөнер өндірісі немесе қандай да бір басқа шаруа) жүргізу үшін жасалатын келісім-шарттың (акд) ерекше түрі. Ортақ шаруашылық жүргізу үшін олар өздерінің қаржыларын қосып, іс-әрекеттерін біріктіреді. Бұл кезде серіктестіктің әрбір мүшесі (шарик) мүлікке ортақ болу құқығына ие болады және ол ортақ жұмысқа қатысуға да міндетті. Табыс пен шығын ширкадағы әрбір адам қосқан үлеске қарай немесе келісім бойынша бөлінуі керек; істің жемісті немесе жеміссіз болуына байланыссыз қандай да бір тұрақты табыс талап етуге болмайды. Кейбір мазһабтардың көзқарасы бойынша, ширка мүшелерінің ортақ іске қосатын үлестері біртекті болуы қажет (бірдей ақша, бірдей еңбек). Екінші бір мазһабтардың пікірінше-мұндай біртектілік шарт емес, бірақ қосылған үлестер есептеуге және бағалауға мүмкіндік беретіндей болуы керек. Егер мүшелер қосқан үлес шығынға ұшыраса немесе серіктестік мүшелері тарап кетсе, ширка тартылады. Ширканың төрт түрі болады:

• толық ширка - бұған қатысушылардың үлесі тең және өз мүмкіндіктері жағынан да өзара тең жағдайда, яғни олар толық құқылы мұсылмандар бояумен бірге бір кәсіппен айналысуы немесе бір сауда-саттық мәселесімен шұғылдануы тиіс;
• толық емес ширка - бұған қатысушылардың тек өзара келісімі талап етіледі, қосылатын үлестің теңдігі қажет емес;
• мақсатты ширка - мұнда ортақ қаржының жиналуы шарт емес, бірақ несиеге қаржымен жүргізілуі мүмкін ортақ іс болуы керек;
• ширка - ұжымдастық - бұған ортақ шаруашылық жүргізу үшін әртүрлі кәсіп адамдары (тері илеушілер, өрімшілер мен етікшілер, металл балқытушылар мен ұсталар т. б.) бірігеді.

Кейбір мазһабтардың пікірі бойынша, ширканың соңғы екі түрінде ортақ қаржы болмайды. Ширка тәртібі Ислам елдері экономикалық өмірінің барлық салаларында толық сакталып қазіргі заманғы өнеркәсіптік-экономикалық қарым-қатынастардың әртүрлі формалары аясында жаңа жағдайларға оңай бейімделуде.