Шонжы
| Ауыл | |
| Шонжы | |
| Әкімшілігі | |
|---|---|
| Ел | |
| Статусы |
Аудан орталығы |
| Облысы | |
| Ауданы | |
| Ауылдық округі | |
| Тарихы мен географиясы | |
| Координаттары |
43°32′22″ с. е. 79°27′42″ ш. б. / 43.53944° с. е. 79.46167° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 43°32′22″ с. е. 79°27′42″ ш. б. / 43.53944° с. е. 79.46167° ш. б. (G) (O) (Я) |
| Уақыт белдеуі | |
| Тұрғындары | |
| Тұрғыны |
18008 адам (2009) |
| Сандық идентификаторлары | |
| Автомобиль коды |
05 |
Шонжы — Алматы облысы Ұйғыр ауданындағы ауыл, аудан және Шонжы ауылдық округі орталығы.
Географиялық орны[өңдеу]
Облыс орталығы - Талдықорған қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 346 км-дей жерде, Қарадала алқабының солтүстік бөлігінде орналасқан.
Халқы[өңдеу]
1999 жылы тұрғындар саны 20095 адам (9834 ер адам және 10261 әйел адам) болса, 2009 жылы 18008 адамды (8805 ер адам және 9203 әйел адам) құрады.[1]
Тарихы[өңдеу]
Шонжыда 1932-1934 жылдары ұжымшар құрылды, 1957 жылы бұл шаруашылық ірілендірілді. 1996 жылы оның негізінде Шонжыда “Телремстрой”, “Жолаушы”, “КазРосБройлер”, “Әлнұр” ЖШС-тері және мемлекеттік “Шарын” құс фабрикасы, т.б. шаруа қожалықтары құрылды.
Жол қатынасы[өңдеу]
Шонжы арқылы халықаралық дәрежедегі Алматы – Жаркент – Қорғас автомобильдік жолы өтеді.[2]
Атауы[өңдеу]
Шонжы атауының шығу тегі туралы бірнеше нұсқалар бар. Тарихшы Дәулет Күнікеевтің зерттеуінше, Шонжы ауылының атауы XVI ғасырда болған Жоңғар - Қазақ шайқасына байланысты екені анықталады.[3] Оның жазуы бойынша: “Әлқисса, сонау 1643 жылдан бастап «Орбұлақ» шайқасындағы жеңістен кейінгі, ірі ұрыс осы Қарадала алқабындағы 1683 жылғы Жоңғар – Қазақ шайқасы. Себебі, жоңғар батыры Шонжының 10 мың әскерін Әлмерек батыр қолбасшылық еткен 6 мың әскердің ойсыратуы тарихта жазылмаған тарихи жеңіс еді.” Сол жазылмаған тарихи жеңісте, Әлмелек батыр кең байтақ майданда Ғалдан Бошоктың Шығыс Жетісу қолбасшысы, әрі қас батыры Шонжыны жекпе-жек шайқасында басын алады. Осы оқиға Дәулет Күнікеевтің дерегі бойынша қазіргі Шонжы елді мекенінде өтеді. Жергілікті халық осылай кең алқапты “Шонжы өлген” жер деп атап кетеді.[3] Ал моңғол тілін зерртеуші Нәпіл Базылханнның жұмыстарына тоқталып, Әлімғазы Дәулетхан “Шонжы” атауына осындай сілтемелер қалдырды: "Шыңғыс қаған тақ мұрагерлері салғызып әскери, әрі сауда жолының амандығын бақылайтын (бекет, өртең - Ленгер-Шонжы аталған) тоғыз жолдың торабындағы бекіністің соңғы топонимикалық атауы "Шонжы" ретінде бізге жетіп отыр. "Қазіргі моңғол тілінде: Conji > Чонжы, Цонж түрінде кездеседі. Қазақ тілінде "Шонжы" тұлғасында топоним ретінде кездеседі. Моңғол тіліндегі "Чонжы-Цонж" сөзінің мағынасы: 1. Алысты қарауылдайтын биік жартас. 2. (Ауыспалы) Шекара аумақтарды қорғаушы қорған, бекініс". Осылайша, Чонжы, Цонж сөздері қазақшаланып қазіргі таңда “Шонжы” ретінде қолданылады.[4]
Дереккөздер[өңдеу]
- ↑ 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том
- ↑ «Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, IX том
- ↑ a b Дәулет Күнікеев. «Шонжы» атауы жайлы не білеміз? Алашорда. 2018
- ↑ stan.kz. "Жер-су, елді мекенге адам атын беру қазаққа жат": Тарихшы Шонжы атауының өзгертілуіне қарсы. 2020.
| ||||||