Шөл құнағы
| Шөл құнағы | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
.jpg) | ||||||||||||||
| Амандық күйі | ||||||||||||||
| Ғылыми топтастыруы | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
| Екі-есімді атауы | ||||||||||||||
| Rhodospiza obsoleta (Lichtenstein, 1823) | ||||||||||||||
| Синонимдері | ||||||||||||||
|
Fringilla obsoleta |
Шөл қунақ (лат. Rhodospiza obsoleta) - шағын денелі қунақ, Қунақ тұқымдасының Шөл қунақтар туысы атты монотипті туысының жалғыз биологиялық түрі.
Биологиялық сипаттама[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Қара қанатында кішкентай қызғылт дағы бар, ашық реңді (құла-құм түстес реңкті), салмағы 22-28 г. Ересек құстың тұмсығы - жуан, қысқа, қара реңді, осы белгісі бойынша шөл суықторғайдан шапшаң ажыратуға болады, алайда жас қунақтардың тұмсығы ақшыл болып келеді. Ұшып жүріп "трррю, трррю- ррю, трррю" деп құбылтып, әдемі үн шығарады, ол әуені - назды, әуенді сайрау.Өсімдік үлпегін астына төсеген әдемі тостағанша тәрізді ұясын ағаштар мен бұталардың басына орнатады. Бір жазда екі ұя балапан өргізеді. Салындыдағы 4-6 сирек секпілді көгілдір ақ жұмыртқаларды аналығы 13-15 күн басады, ал аталығы өсімдіктің аршылған тұқымын аналыққа тасып, қоректендіреді. Кейін ата-енесі балапандарға осындай қорек тасиды. Балапандар 12-13 күнде ұяны тастайды. Осы уақыттан бастап аталығы балапандарды өз қамқорлығына алады, ал аналық екінші ұяға жүмыртқа басуға кіріседі. Екінші ұядағы балапандар тамызда ұяны тастайды. Осы уақыттан бастап шөл қунақтар топтарымен қыстауға қарай жылыстайды.
Таралуы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Азияның ішкі аудандарындағы шөлдерде таралған. Қазақстанда шөлді зонаның үлкен бөлігінде - Арал теңізінен Алакөл қазаншұңқырына дейін бұталары бар жерлерде орын тепкен. Тәңіртаудың солтүстік тау етектерін бойлай орналасқан елді мекеннен, соның ішінде ірі қалалар - Шымкент, Тараз, Алматыдан да кездестіруге болады. Оңтүстікке таман, Алдыңғы Азия елдерінде қыстайды. Төтенше жағдайларда Қазақстанның қиыр оңтүстігінен де қыста кездестіруге бола¬ды. Көктемде - наурыз және сәуірде, күзде тамыздан қараша айы бойы ұшып өтеді[2].
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Rhodopechys obsoletus. IUCN Red List of Threatened Species. Version 2013.2. International Union for Conservation of Nature (2012). Тексерілді, 26 қараша 2013.
- ↑ Құстар. Мектеп энциклопедиясы, 2010, Ковшарь Анатолий Федорович, ISBN 978-601-282-168-0, 352 бет, Алматы: Атамұра