Ысырынды конусы, шығарынды конусы

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту

Ысырынды конусы, шығарынды конусы - беті дөңестеу жайпақ болып келетін конус түріндегі бедердің аккумуляциялық пішіні. Жер беткі Ысырынды конусы өзендермен және мезгілдік ағын сулармен ағып келетін және олардың бойындағы ойпаң жерлерге шөгетін (әдетте, ағын сулардың таулардан шығатын тұстарындағы тауалды жазықтарда) борпылдақ материалдардың жиналуынан тузіледі. Уақыт өткен сайын олардың мөлшері мен пішіндері өзгеріп тұрады. Шайылуға көп ұшыраған кейбір таулы аудандардағы тау баурайларында бірімен-бірі қосылған Ысырынды конусынан өзіндік өңірлер түзіледі (мысалы, Фергана аңғарының оңтүстік құламасының тұсында). Төбелі жазықтардың ауқымында жырасайлық ысырынды конусы кездеседі. Ысырынды конусындағы тасынды топырақтар құнарлы болып келеді, сондықтан таулы аудандарда оларда егістік телімдер мен елді мекендер орналасады. Суасты ысырынды конусы тасындылардың едәуір мөлшері шөгетін өзен сағаларына таяу тұстағы теңіздер мен мұхиттардың жаға маңы зоналарында және материктік беткейдің төменгі бөлігінде немесе материк етегінің бойында лайлы ағыстармен ағып келетін материалдан су асты каньондардың сағаларында калыптасады.[1]

Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]

  1. Қазақ тілі термиңдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: География және геодезия. — Алматы: "Мектеп" баспасы, 2007. — 264 бет. ISBN 9965-36-367-6