Эдуард Баллиол
Эдуард Баллиол ағыл. Edward Balliol | |||
Лауазымы | |||
---|---|---|---|
| |||
24 қыркүйек 1332 — 1336 | |||
Тәж кигізу жорасы | 24 қыркүйек 1332 | ||
Ізашары | Дәуіт II | ||
Ізбасары | Дәуіт II | ||
Биліктен бас тартуы | 20 қаңтар 1356 | ||
Өмірбаяны | |||
Діні | католицизм | ||
Дүниеге келуі | 1283 | ||
Қайтыс болуы | 1367 Донкастер, Йоркшир, Англия | ||
Династия | Баллиолдар | ||
Әкесі | Иоанн I Баллиол | ||
Анасы | Изабелла де Варенн | ||
Эдуард Баллиол Ортаққорда | |||
өңдеу |
Эдуард Баллиол (ағыл. Edward Balliol; шам. 1283 — 1367) — 1332—1336 жылдардағы Шотландия королі. Таққа деген талаптары ағылшындық шабуылдарды және Шотландия тәуелсіздігі үшін соғысты арандатты.
Эдуард Баллиол - Шотландия королі Иоанн I Баллиол мен Изабелла де Вареннаның үлкен ұлы. 1296 жылы Иоанн I тақтан тайдырылғаннан кейін оның отбасы Францияға қоныс аударды.
Шотландияға баса-көктеп кіру және тәж кию жорасы
[өңдеу | қайнарын өңдеу]1329 жылы Роберт Брюс, сосын оның жақтастары Джеймс Дуглас пен Дәуіт II кәмелет жасына толмаған кезде Шотландия регенті болған Томас Рэндолф қайтыс болды. Соның кесірінен елдегі мемлекеттік билік күрт әлсіреді. Бұны тәуелсіздік үшін соғысы кезінде елден қуылған Англиядағы шотланд эмигранттары және олардың ұрпақтарына пайдаланып қалды. «Мұрадан айырылғандар» тобының басында Шотландия тағына талапкер Эдуард Баллиол және Коминдердің мұрагері Генрих Бомонт болды. Англияның қолдауын алу үшін Эдуард Баллиол ағылшын патшасы Эдуард III-ге оммаж берді.
1332 жылы Эдуард Баллиол Шотландияға кішігірім (1,5 мың адамнан артық емес) жасақпен келіп, Дапплин-Мур түбіндегі шайқаста патшалық әскерді жеңді. Шотландық барондардың бір бөлігі Баллиол жағына өтіп, 1332 жылы 24 қыркүйекте Эдуард Скунда Шотландия патшасы болып тағайындалды. Дегенмен, көп ұзамай, Дәуіт II-нің жақтасы Арчибальд Дуглас бастаған жасақтар Баллиолды елден ығыстырды. Жауап ретінде Эдуард ағылшын патшасына көмек сұрап, көмекке қол жеткізу үшін елеулі аумақтық жеңілдіктер беруді уәде берді. 1333 жылы наурызда ағылшын әскері Шотландияға басып кіріп, Берикті қоршауға алды. Қоршалған қалаға көмекке келген Арчибальд Дугластың әскері Халидон-Хилл түбіндегі шайқаста Эдуард III-ден жеңілді. 1333 жылы 19 шілдеде Дәуіт II Францияға қоныс аударды. Шотландияда билік Эдуард Баллиолға ауысты.
Эдуард Баллиолдың Шотландиядағы билігі
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Шотландиядағы Эдуард Баллиолдың қысқа билігі кезінде жерді «мұрадан айырылғандардың» пайдасына орай реституциялау: Генрих Бомонт Морей мен Бухан графтығын, Дәуіт Стратбоги Атолл графтығын және т.б. алды. 1334 жылы Англияға оңтүстіктегі бірқатар аудандар (Берик, Мэн аралы және Эдинбургты қоса бүкіл Лотиан) берілді. Шотландия тағы да ағылшын патшасының билігін мойындады.
Алайда 1334 жылдың соңына қарай Эдуард Баллиол Дәуіт II-нің жақтастарының шабуылының нәтижесінде Англияға қашуға мәжбүр болды. 1335 жылы Эдуард ІІІ әскерінің жаңа жорығы Баллиолға қайта оралуына мүмкіндік берді. Бірақ патриоттық партияның қарсылығы бұзылмады. Сонымен бірге, ағылшын-француз қатынастары күрт нашарлады, бұл Эдуард III-ге елге ағылшын билігін орнатуға мүмкіндік бермеді. 1335 жылы Солтүстік Шотландиядағы Колблин орманында Баллиол күштерінің қолбасшысы Дәуіт Стратбогидің жеңілісі соғыстағы үлкен өзгерісті білдірді. Шотландық жасақтар жалпы шайқастардан алшақ жүріп, Эдуард III-нің жетістіктерін жоққа шығарып, ағылшындарға қарсы партизан күресін жүргізді. 1336 жылы Эдуард Баллиол Шотландиядан біржолата қуылды.
Эмиграция және биліктен бас тарту
[өңдеу | қайнарын өңдеу]1340 жылдары Эдуард III қызметінде Баллиол Солтүстік Англияны қорғауды ұйымдастыруға жауапты болды. 1346 жылы Невиллс-Кросс түбіндегі шайқаста Дәуіт II-нің тұтқындалуын пайдаланып, Эдуард Баллиол Шотландия тағына қайта оралу үшін соңғы әрекет жасады және Шотландияға жорық ұйымдастырды. Алайда, ол шотландық барондардан ешқандай қолдау таба алмағандықтан, Англияға оралуға мәжбүр болды. Қолдау мен қаражатсыз қалған Эдуард Баллиол 1356 жылы 20 қаңтарда Англияның патшасы Эдуард III пайдасына Шотландия тәжіне құқықтарынан бас тартты.
Эдвард Баллиол ешқашан үйленбеген және балалары болмаған.
Дереккөздер
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Бастапқы
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- Ashley, W. J. (ed.). Edward III and His Wars, 1327–1360. — London : D. Nutt, 1887.
- Bain, Joseph (ed.). Calendar of Documents Relating to Scotland. — 4 vols. — Edinburgh : H.M. General Register House, 1881–88.
- Bower, Walter. Scotichronicon: In Latin and English. — 9 vols. — Aberdeen : Aberdeen University Press, 1987–98.
- Capgrave, John. The Book of the Illustrious Henries. — London : Longman, Brown, Green, Longmans, & Roberts, 1858.
- Galbraith, V. H. (ed.). The Anonimalle Chronicle, 1333 to 1381. — Manchester : Manchester University Press, 1970. — ISBN 0-389-03979-9.
- Gray, Thomas. Scalacronica: The Reigns of Edward I, Edward II and Edward III. — Glasgow : J. Maclehose, 1907.
- Skene, William F. (ed.). John of Fordun's Chronicle of the Scottish Nation. — Edinburgh : Edmonston and Douglas, 1872.
- Wilson, James. The Chronicle of Lanercost, 1272–1346. — Cribyn, Wales : Llanerch Press, 2001. — ISBN 1-86143-109-0.
Екінші
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- Balfour-Melville, E. M. W. Edward III and David II. — London : G. Philip, 1954.
- Beam, Amanda. The Balliol Dynasty, 1210–1364. — Edinburgh : John Donald, 2008.
- Campbell, James. England, Scotland and the Hundred Years War in the fourteenth century // Europe in the Late Middle Ages / in J. R. Hale, J. R. L. Highfield, and B. Smalley (eds.). — London : Faber and Faber, 1965.
- Dalrymple, David. Annals of Scotland: From the Accession of Malcolm III Surnamed Canmore to the Accession of Robert I. — London : J. Murray, 1776–79.
- Nicholson, Ranald. Edward III and the Scots: The Formative Years of a Military Career, 1327–1335. — London : Oxford University Press, 1965.
- Paterson, R. C. Edward Balliol, in Military History, April, 2003.
- Ramsay, J. H., Edward Balliol's Scottish Campaign in 1347, in English Historical Review, vol. 25 1910.
- Ramsay, James H. Genesis of Lancaster; or, The Three Reigns of Edward II, Edward III and Richard II, 1307–1399. — Oxford : Clarendon Press, 1913.
- Reid, R. C., Edward de Balliol, in Transactions of the Dumfriesshire and Galloway Antiquarian and Natural History Society, vol. 35 1956-7.
- Summerson, Henry; Trueman, Michael & Harrison, Stuart (1998), "Brougham Castle, Cumbria", Cumberland and Westmorland Antiquarian and Archaeological Society Research Series (Cumberland and Westmorland Antiquarian and Archaeological Society) (no. 8), ISBN 1-873124-25-2
- Webster, B., Scotland without a King, 1329–1341, in Medieval Scotland, Crown, Lordship and Community, ed A. Grant and K. J. Stringer, 1993.
- Webster, Bruce Balliol, Edward. Oxford Dictionary of National Biography. Oxford University Press.