Экскурсия құрылымы
«Экскурсия» (excursio) латын тілінен аударғанда «серуендеу» деген мағынаны білдіреді. Экскурсия - жеке тұлғаның уақытша болатын елдегі (жердегі) туристік ресурстарды танымдық мақсатта жиырма төрт сағаттан аспайтын уақытқа барып көруі[1].
Экскурсия негізінен 3 бөлімнен тұрады: кіріспе, негізгі бөлім, қорытынды. Экскурсия білім алудың негізгі формасы. Сондықтан экскурсия өткізген уақыты бойынша емес, тақырыбы бойынша жүйеленген. Экскурсияның бірнеше түрлері бар. Олар: тарихи, кәсіптік, табиғи, архитектуралық, әдеби және т.б. Алғашқы экскурсияға себепші болған өткен ғасырлардың қоғамдық өмірі. Сол кезде жиі діни, әулие жерлерге қажылық жасаумен байланысты болды. Жалпы айтқанда, экскурсиялар мемлекеттің түрлі кезеңдерінде әр түрлі функцияларды атқарған. Ол ғасырдың қызығушылығына байланысты болған. Экскурсиятанудың пән ретінде дамуы Совет Одағында педагогика, өлкетану, мұражайтану, туризмнің дамуымен тығыз байланысты болды. Өткен ғасырлардың белгілі мұғалімдері экскурсияны оқу процесінің белсенді түрі деп санаған. Сондықтан экскурсия алғашында мектептерге енгізілген. Табиғатқа шығу, айналамен тануда, экскурсияның маңызы зор. Кейіннен оқу экскурсияларымен қатар оқудан тыс экскурсиялар пайда бола бастады. Бірақ олар алғашында өте аз, тек қана бай адамдардың қолына жеткен. Олар сол кезде Крымға, Кавказға, шет ел курорттарына саяхат жасаған.Экскурсия кезінде білім алу мақсаты XVIIIғ алдыңғы қатардағы прогрессивті адамдар қойған. Ол үшін түрлі қоғамдық бірлестіктер құрып, қаржы мәселелерін ірі демеуші арқылы шешкен. «Экскурсия» сөзі латын тілінен пайда болған. Орыс тіліне XIXғ енгізген. Басында бұл сөз «әскери шапшаңдық», кейіннен «серуенге шығу», «жорық» деп белгіленген[1].
Кіріспе[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Кіріспе әдетте 2 бөлімнен тұрады. Оның мақсаты- экскурсовод пен топ арасында байланыс орнату, экскурсанттардың назарын тақырыпқа аудару. Кіріспе көрікті, эмоционалды, қызықты, 5-7 минут арлықты қамтуы керек.
Негізгі бөлім[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- Ұйымдастырушылық ( экскурсиялық топпен танысу және де экскурсанттарды жолдағы қауіпсіздік, өзін ұстау ережелерімен және маршрут кезінде таныстыру). Осы бөлімде экскурсовод хабардар етеді:
- Өзінің аты-жөнін, қай турфирмада істейтінін;
- Транспортты жүргізушінің аты-жөні;
- Экскурсия тақырыбы, оның атауы;
- Маршрут, уақыт және экскурсияның аяқталу орнын;
- Экскурсиядағы тәртіп ережелерін;
- Қауіпсіздік ережелерін.
- Ақпараттық ( тақырып жөнінде қысқаша мәлімет, маршруттың ұзақтығы, бару және қайту уақыты, санитарлық аялдамалар және де экскурсияның аяқталу орны). Негізгі білім нақты экскурсиялық объектілер негізінде көрсету мен баяндаудың бірлігінен құрылады. Оның мазмұны бірнеше тақырыпшалардан тұрады, олар объектілерде және тақырыппен байланысты болуы қажет. Ондай тақырыпшалардың саны 5-12- дейін болады. Сонымен қоса, экскурсия құрудағы маңызды мәселе болып, объектілерді таңдау, яғни тақырыптың мазмұнын ашатындарды ғана таңдап алу және де олар тақырыпшаларға байланысты болуы керек.
Қорытынды[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Негізгі бөлім сияқты экскурсиялық объектілермен байланысты болмайды. Ол уақыт бойынша 5-7 минутты алу керек және 2 бөлімнен тұру керек.
1-сі – экскурсияның негізгі мазмұнының қорытындысы, тақырып бойынша қорытынды, экскурсияның мақсатын жүзеге асыру.
2-сі- басқа экскурсиялар жөнінде мағлұмат, яғни олар берілген тақырыпты кеңейте және тереңдете алуы керек. Қорытынды негізгі бөлім, кіріспе сияқты өте маңызды.
Экскурсияның қызықты болуы өте маңызды. Дегенмен де, ол туристерге қажетсіз мағлұматпен толықпауы қажет, материалды ұсыну әдісі де қиын блмауы керек, оны керісінше оңай әрі түсінікті игерілетіндей дәрежеде жасалуы керек. Осыған байланысты экскурсия тақырыптары тек қана белгілі бір экскурсанттар тобына сай болу керек( үлкен кісілер және балалар, жастар, қала немесе ауыл тұрғындары, гуманитарлық профессия жұмысшылары, шетелдіктер және т.б.). Мұндайды экскурсиондық қызмер көрсетуге дифференциалдық әдісті қолдану деп атайды. Ол тұтынушының қызығушылықтарын ғана емес, олардың мақсаттарын ескеруі тиіс. Егер экскурсия фольклорлық тур шегінде көрсетілетін болса, онда негізінен көрсету мен баяндауда көбінесе осы өңірдің тарихына, ескерткіштеріне, ұлттық ерекшеліктеріне көп көңіл бөлу қажет. Егер де экскурсия іскерлік турдың программасына кірген болса, онда көбінесе іскерлік және қоғамдық орталықтарға көп көңіл бөлу қажет. Экскурсиондық қызмет көрсетуді курорттық аймақтарда ұйымдастырған кезде, негізінен экскурсиондық серуендеуді , яғни олар ( табиғи ландшафтыларды, ескерткіштерді, объектілерді тамашалау) көбірек жасау қажет [2].
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ a b http://ru.wikipedia.org Дереккөз қатесі: Invalid
<ref>tag; name "source1" defined multiple times with different content - ↑ Емельянов Б.В. Экскурсоведение. Учебное пособие. М., 2002.