Экскурсовод

Америкалық-индиялық Ұлттық мұражайының экскурсоводы

Экскурсовод - бұл процесстiң жетекшiсi, бiлiктi маманы болып табылады, иемденушi кәсiби ұста.

Ұқсас мамандықтар: гид, тарихшы, мәдениет танушы, этнограф және мұражай қызметкері. Осы маман иелері география, тарих және мәдениеттен хабардар болулары керек. Экскурсоводтар бiр-бiрiнен бiлiмдерінің нақтылы мамандық салалары бойынша айырмашылығы болады және сол уақытта олардың барлығы мұндай сұрақтарда бірдей, экскурсиялардың жүргiзу әдiстемесiнiң бiлiмі сияқты, педагогикалық ұста және таныстыру процессте топқа басшылық ету. Экскурсовод - экскурсия басшысы болып табылады. Ал мұражайларда онда көретілген кез келген объект туралы мағлұмат беретін адам болып табылады. Әдетте экскурсовод мағынасы кең болады: ол экскурсия маманы; оны ұйымдастырушы; оны жүргізуші және т.б..

Экскурсоводтың қабiлеттiлiктері

Экскурсовод автобус ішінде

Экскурсоводта ұстазға да тән төрт қабiлеттiлiктер болу керек: конструктивтiк, ұйымдастырушылық, коммуникативтық және аналитикалық.

• Конструктивтiк қабiлеттiлiктерi. Экскурсиялық материалды таңдап, дұрыс ресiмдеп ол түсiнiктi және сенiмдi болуы қажет. Қажет болған жағдайда экскурсияның өткiзілуін жоспар, әдiстемелiк қабылдау, схемаларды пайдалану арқылы қайта жоспарлауы қажет. Қабiлеттiлiктің осы түрi экскурсоводтың ойлау қызметiн дамытуға арналған.

• Ұйымдастырушылық қабiлеттiлiктерi. Экскурсиялық топты басқаруды жүзеге асырып, экскурсанттардың қажеттi объекттерiне ықыласты бағыттауға арналады , сонымен бiрге туристтер және басқа қаладан келген экскурсанттарға көрсетілген бағдарламаны орындауды қамтамасыз етуді жүзеге асырады.

• Коммуникативтік қабiлеттiлiктерi. Экскурсиялық топпен iскерлік қатынастар орнатып, оларды экскурсияның соңына дейін сақтап, маршруттағы автобусты жүргiзушiмен жақсы арақатынаста болуы керек , мұражай жетекшісі, экскурсанттар қатысатын көрменiң қызметкерлерi, басқа туристтiк топтардың экскурсоводтарымен , жетекшiлерiмен , саяхаттар және экурсияларды ұйымдастырушыларымен дұрыс қатынасты болуы керек.

• Аналитикалық қабiлеттiлiктер. Өз жұмысының сыншыл талдауы, өткiзiлген экскурсияның сапасының нақты бағасы, әдiстемелiк қабылдауларды қолданудың тиiмдiлiктерi осыған негiз болады. Барлық экскурсоводтар қабiлеттiлiктерге ие бола бермейді, дагенмен оларға ие болуға әрқайсысы ұмтылуы керек .

Экскурсоводтың қабiлеттiлiктерiнiң дамуындағы маңызды рөлді әдiстемелiк секциялар, объекттердiң жанында дербес жұмыстары , әдiстеме және экскурсияларды өткiзу i техникасын терең меңгеруi, курстар, жұмысқа дайындықтар құрайды.

Экскурсоводтың бiржақтылығы

Экскурсоводтың ажырамас адами қасиеті бұл оның адам сенушiлiк қасиеті болып табылады. Экскурсияларда экскурсовод тақырыптың мазмұнын ашуда, оны өткiзуде бiржақтылық көрсетуi керек: дұрыс айқын құрастыру, ойлауға бағытталу , ғылымның позициясынан оқиға және құбылыстың мазмұнын дұрыс ашу , олардың түсiндiрмесiн мұқият зерттеп экскурсанттарға оны жеткізу. Экскурсоводтың бiржақтылығы - бұл оның көзқарастары және әсерлерідегi айқын бағытталғандық, талпыныс, экскурсанттарға өз көзқарасын айту ғана емес, оның дұрыстығында оларды сендiру болып табылады. Маңызды рөлді экскурсоводтың сенушiлiгi ойнайды. Ол оның бiлiмдерiне , идеялылық және тiршiлiк позицияның белсендiлiгiне негiзделген. Оның сенушiлiгi - бұл хабарланатын бiлiмдердiң шындығында, адалдығын да, мақсаттарға жетуіндегі жолында.

Экскурсияның өткiзудегі экскурсоводтың темпераментiнiң рөлi

Экскурсовод туристерге объектті көрсетуде

Экскурсовод жұмыс үстінде

Өткiзiлетiн экскурсия, оның ерекшелiгiнiң сипаты, эмоциялардың ұзақтықпен орнығуында немесе оның тез ауысымында, оның мiнез-құлығында айқындалатын және сезiмдердiң үлкенiрек немесе кiшiрек күшi бейнеленетiн экскурсоводтың темпераменттерiне тәуелдi болады. Оның мiнез-құлығының (сангвиник, қызба, флегматик, зерiккiш) адамның темпераменттiң түрiне байланысты эмоциялардың нақтылы тереңдiгiмен бейнеленедi: қоздырғыштарға қызуқандылық , қызбалықтар, тыныштықпен, әр түрлi реакциямен. Темпераменттiң экскурсияның дұрыс және қызықты өтуінде маңызы зор. Экскурсанттардың арақатынастарында да бұл өте маңызды мәселе. Сыртқы және iшкi қоздырғыштардың әсерiмен пайда болған эмоциялар әр түрлі боуы мүскін, Топта өзін керек тонуспен ұстап, экскурсияны жүргізу экскурсоводчелiк қызметтің маңызды құрама бөлiгi болып табылады. Секциялар, мамандықты жоғарылату курстерiнiң оқу-тәрбиелiк әдiстемелiк жұмысы, экскурсоводтың өзiндiк жұмысындағы маңызды орынды -экскурсанттары бар жұмыстарды ұйымдастыруға дұрыс қасиеттердің , қажеттi қылықтарды көрсету болып табылады. Экскурсоводтардың кәсiби қызметінің әбден жетiлуі бойынша, экскурсия кезінде темперамент ерекшелiктерін есепке алу керек. Мысалы, экскурсовод-сангвиниктерге сөздiң тез қарқыны, көңiлдiң жиi ауысымы, экскурсанттардың әсерiндегi жылдам реакциясы тән. Флегматик, жайбасар, керiсiнше жайбасар, қимылдары мен жесттері де бірқалыпты жай болады. Меланхолик қозғалыстардың тұйықтылығым ен, жеткiлiксiз белсендiлiкпен, босаңдығымен бейнеленедi. Әрбiр экскурсоводқа темперамент түрлерi, оның әсер етулерi туралы айқын ұсынысы болуы керек. Бұл өз тыңдаушыларын экскурсиялық материалды қабылдауда тиiмдiлiкке ықпал ететiн эмоцияларынды шақыруға мүмкiндiк бередi. Ұйымдастырушы да, драматург және режиссер, көрермен назарын аударатындай әсермен жағдай жасаса, экскурсовод та экскурсанттарында дәл осындай эмоциялар тудыруы керек.Экскурсоводтың эмоция және сезiмдерi нақты сипаттасуы керек. Экскурсовод экскурсанттардың эмоциясы тақырыптың ашылуын процесстерде көлбеңдеп бейнеленетiн оқиғаларға қам жеу, дербес ортақтастықтың сипаты алу үшiн дегенiне жетедi. Қаралатын тақырыптарға байланысты экскурсовод адамдардың орта бiлiм әзiрлеуiн және олардың эстетикалық дамушылығын есепке алуы керек. Экскурсовод олармен байланысу кезінде өз тыңдаушыларының ойлағыштық қызметiн жеңiлдете пайдалану және тақырыпты ашу керек . Хабарланатын мәліметтерегер де - эмоциялардағы ықшамдалған материал, мысалдар, жаңалықтың жоқтығы барлығын құртады. Экскурсияның өткiзілу деңгейі, экскурсанттардың материалды қабылдауы - тиiмдiлiкті жоғарылату немесе (ықылас, эмоция, ерiк) белсендiлiктiң төмендеуiнде айқындалатын және нақты хал-жағдайлар және ұжымдағы еңбек,микроклиматтан тәуелді болады.

Адамның психикалық күйiнiң бiрнеше түрлерi бар - ортақ психикалық күй, (көңiл ) қызу күй, зияткерлiк творчестволық күй, (белсендi әрекеттерге дайындық) ерiктi күй. Экскурсиялардың жетiстiгі үшiн экскурсовод адамдардың психикалық күйiн жақсы деңгейде білу керек . Әңгiменiң тоны ширақтығы түсінікті, сенiмдi болу керек. Экскурсиядағы материалдарды игеру психикалық процесстердiң үш түрлерiнiң тiркесiнде негiзделген : (сезiну, ұсыныс, ойлау, елестету) таңырлық; (қайғырулар ) қызу; (ықыластың сақтауы, жадтың жұмысы үшiн күштер тағы басқалар) ерiктер . Бұл психикалық процесстер өзара тығыз байланысқан және ол адамның қасиеттерiмен, психикалық күйлерімен бірге анықталады.

Адамның қасиеттерi адамның психикалық қызметiнiң бас реттеуiштерi болып табылады. Адамның қасиеттері және психикалық процесстері бiрдей белгiлері бойынша топталады: (байқағыштық, ақыл орамдылығы) зияткерлiк; (сергектiк, нәзiктiк, құмарлық, тиiмдiлiк) қызу; (табандылық, батылдық, сабырлық ету) ерiктi. Нақтылы түрде мына барлық қасиеттер бiр жерден шығады және олардың негiзiнде адам сипаты қалыптасады.Экскурсовод өзiнің әсерлерiн үнемi тексередi. Мысалы, ол экскурсиялар өткiзу барысында өзіне мына сұрақтар бередi: "Мен осыны дұрыс істеп жатырмын ба ? Обьектті дұрыс көрсетіп жатырмын ба? Экскурсияның соңында ол экскурсиялық топтан «Барлығы түсінікті болды ма? » деп сұрайды. Өзiн-өзi бақылау, мiнез-құлықтағы қасиеттерді талдау, өзара сын және шек қою адамның iшкi жан-дүниесін бiрлестiредi. Жеткен нәтижелер арқылы экскурсовод өз қызметiне баға беріп қана қоймай, оны салыстыруға болады және нұсқаушы құжаттармен тағы басқалар нұсқаулармен, жағдайлармен, әдiстемелiк құралдармен орнатылатын нақтылы нормаларға сүйенуі мүмкін. кез келген экскурсовод өзге экскурсоводтармен салыстыра отырып, өз қызметіне де дұрыс баға беріп, кемшіліктерін тыйуы қажет. Яғни ол өзімен де жұмыс істеуі керек.