Этрус Жазба Ескерткіштері

Этрус Жазба Ескерткіштері – ежелгі заманға тән жазба ескерткіштер. Бұл жазбалар шамамен б.з.б. 7 – 1 ғ-ларда жазылған. Бізге жеткен Этрус жазба ескерткіштерінің саны 11 мыңнан асады. Жазбалар әр түрлі мазмұнда және грек прототипі негізінде жасалған этрус әліпбиімен жазылған. Этрус жазба ескерткіштерінің жазба нұсқалары әр түрлі мемлекеттерден: Этрурияда, Солт. Италияда, Кампанияда, Сицилияда, Сардинияда, сонымен қатар Египетте және Солт. Африкада (Карфагенде) табылған. Этрус жазба ескерткіштерінің барлығы дерлік тақта тастарға жазуы оңнан солға қарай жазылып, сөздердің арасы бөлінбеген. Басқа тілдермен туыстық байланысы әлі анықталған жоқ. Олардың ішіндегі ең бастысы болып табылатын 340 жолдан тұратын Загребтегі (Хорбатия) мумия жамылғысына жазылған жазба. Тағы бір үлкен ескерткіш Берлин мұражайында сақталған белгілі жазбалардың бірі – Марии Капуянскийдің жазбасы. Ол б.з.б. 5 ғ-да жазылған деген болжам бар. Ескерткіште 300-ден астам сөз жазылған. Сонымен қатар кейінірек табылған 120 сөзден тұратын “Перуссиндық баған” деп аталатын ескерткіш. Б.з.б. 6 ғ-дағы қорғасынға құйылып жазылған ескерткіш – Мальяно ескерткіші. Ескерткіштің екі жағында да жазуы бар, мұнда 500-ден астам сөз жазылған. Бұл Фларенцияда сақталған (б.з.б. 5 ғ.). Тағы бір қорғасынға құйылып жазылған жазба Вольтер мұражайында сақтаулы (б.з.б. 3 ғ.), онда 80-нен астам сөз жазылған. Этрус жазба ескерткіштерінің фонет. жүйесінде 20 фонема бар. 4 дауысты (а, е, і, u), 16 дауыссыз және 4 дифтонг (aі, au, eu, uі). Этрус тілінің жазуы Италияда қалыптасқан бірнеше жазуларға, соның ішінде латын жазуына негіз болды. Н. Әміржанова^[1]