Қалқаншалы сымырлар

Қалқаншалы сымырлар – сымырлардың бір отряд тармағы. Дүние жүзінде кең тараған. Негізінен тропиктік және субтропиктік аймақтарда кездесетін 1600-ден артық түрі белгілі. Қазақстанда 100-ге жуық түрі бар. Қалқаншалы сымырлардың көпшілік түрі жылына 2 кейде 4 ұрпақ береді. Дернәсілдері алғашқы жылы өсімдіктердің үстінде қозғалып жүреді де, жел арқылы таралады. Көптеген түрлері жеміс ағаштарының, оранжереяда өсетін және сәндік өсімдіктердің зиянкестері болып табылады. Кейбір түрлері (мысалы, кошенильдер) пайдалы да болып келеді. Қазақстанда ісік түзгіш сымыр (Acanthococcuc orbiculus) бар. Оның аналығының денесі жасыл түсті, пішіні жұмыртқа тәрізді. Денесінің ұзындығы 2,3 мм, ені 1,2 мм, түк тәрізді қылшықтармен жабылған. Көздері 7 буынды мұртшаларының түбіне жақын орналасқан. Аталығы зерттелмеген. Бұлардың буын аралықтарына орналасқан дернәсілдері жасыл етті қабықпен қапталып, ісік түзеді. Ісік қуысы тегіс, пішіні бұрыс шар тәрізді. Дернәсілдер осы ісік ішінде дамиды. Күздің басында ісік қабығы жарылып, одан жұмыртқасын салған аналық шығып қалады. Жаңа түзілген ісіктер кеуіп, түсіп қалады да, бір өркеннің бойында қайтдан 1 – 2 ісік түзіледі. Ісік түзгіш сымыр өте сирек кездесетін, қазір республикада жойылып кеткен түр есебінде, Қазақстанның «Қызыл кітабына» енгізілген.^[1]