Қазақстан Республикасы Әділет министрлігі

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Қазақстан Республикасы Әділет министрлігі
(ҚР ӘМ)
Жалпы мағлұмат
Құрылған уақыты 1920 жыл
Оның алдындағы мекеме Қазақ КСР Әділет министрлігі
Жоғарыда тұрған мекеме Қазақстан үкіметі
Штаб-пәтері 010000, Астана, Есіл ауданы,
Орынбор көш., 8 үй,
«Министрліктер үйі»,
13 кіреберіс
Министр Азамат Есқараев
Ресми сайты
gov.kz/memleket/entities/adilet

Қазақстан Республикасы Әділет министрлігіҚазақстан Республикасының Үкіметі құрамына енетін орталық атқарушы орган. Министрлік заң жобалау жұмысын жүргiзу, заңнаманы жетiлдiру, халықаралық шарттарды құқықтық қамтамасыз ету, шетелдік құқықтық көмекті үйлестіру, сот-сараптама қызметі, мемлекеттік тіркеуді жүзеге асыру, заң көмегін көрсету, құқықтық насихат, зияткерлік меншік құқықтарын қорғау, атқарушылық құжаттардың орындалуын қамтамасыз ету салаларында басшылықты жүзеге асырады.[1]

1920 жылы ҚазАКСР Әділет халық комиссариаты ретінде құрылды. 1946 жылы 28 наурызда Қазақ КСР Әділет министрлігі болып қайта аталды. 1960 жылы 26 наурызда таратылып, 1970 жылы 25 қыркүйекте қайта құрылды.[2]

ҚР Үкіметінің 2001 жылы 30 қаңтардағы қаулысымен[3] министрліктің Нашақорлыққа және есірткі бизнесіне қарсы күрес жөніндегі комитеті құрылды.

ҚР Президентінің 2001 жылы 22 қаңтардағы Жарлығына[4] сәйкес ҚР Үкіметінің 2001 жылы 29 наурыздағы қаулысымен[5] министрліктің Зияткерлік меншік құқығы комитеті құрылды, оған таратылған Авторлық құқықтар жөніндегі комитетінің мүлкі мен істерін басқару жөніндегі функциялары мен өкілеттіктері берілді.

ҚР Президентінің 2001 жылы 22 қаңтардағы Жарлығына[4] сәйкес ҚР Үкіметінің 2001 жылы 14 сәуірдегі қаулысымен[6] министрліктің Сот қаулыларын атқару жөніндегі комитеті таратылып, атқарушы құжаттарды орындау жөніндегі функциялары мен өкілеттіктері, сондай-ақ штат сандары мен мүлкі ҚР Жоғарғы Соты жанындағы Сот әкімшілігі жөніндегі комитетіне және оның Астана, Алматы қалаларындағы әкімшіліктеріне берілді.

КР Үкіметінің 2001 жылғы 28 желтоқсандағы қаулысымен[7] министрліктің Қылмыстық-атқару жүйелері комитеті құрылды, оған таратылған ҚР Ішкі істер министрлігі Қылмыстық-атқару жүйелері комитетінің мүлкін басқару жөніндегі функциялары мен өкілеттіктері берілді.

ҚР Президентінің 2003 жылғы 23 желтоқсандағы Жарлығымен[8] министрлік қайта ұйымдастырылды, есірткі құралдары, психотроптық заттар, прекурсорлар айналымы және олардың заңсыз айналымы мен оларды теріс пайдалануға қарсы іс-әрекеттер саласындағы функциялары мен өкілеттіктері ҚР Ішкі істер министрлігіне берілді.

ҚР Үкіметінің 2004 жылғы 3 наурыздағы қаулысымен[9] министрліктің Нашақорлыққа және есірткі бизнесіне қарсы күрес жөніндегі комитеті таратылды. Осыған сәйкес, министрліктің негізгі міндеттерінен есірткі құралдары, психотроптық заттар, прекурсорлар айналымы қызметін мемлекеттік бақылауды жүзеге асыруға қатысты міндеттері алынып тасталынды.

ҚР Үкіметінің 2004 жылғы 28 қазандағы қаулысымен[10] министрлік туралы жаңа ереже бекітілді және министрліктің Халыққа құқықтық көмек және заңгерлік қызмет көрсетуді ұйымдастыру комитеті құрылды.

ҚР Үкіметінің 2005 жылғы 30 желтоқсандағы қаулысымен[11] ҚР Әділет министрлігінің Діни істер комитеті құрылды.[12]

ҚР Үкіметінің 2008 жылғы 28 наурыздағы N 300 Қаулысымен Әділет министрлігінің Тіркеу қызметі комитеті мен Халыққа құқықтық көмек және заңгерлік қызмет көрсетуді ұйымдастыру комитеті біріктіріліп, Тіркеу қызметі және құқықтық көмек көрсету комитеті болып құрылды.[13]

ҚР Үкіметінің 2010 жылғы 31 наурыздағы N 252 Қаулысымен Әділет министрлігінің Діни істер комитеті Мәдениет министрлігінің Діни істер комитеті болып қайта аталды.[14]

ҚР Үкіметінің 2010 жылғы 30 қыркүйектегі № 1009 қаулысымен Әділет министрлігінің Сот актілерін орындау комитеті құрылды.[15]

Президенттің 2011 жылғы 26 шілдедегі № 129 Жарлығын іске асыру мақсатында ҚР Үкіметінің 2011 жылғы 2 тамыздағы № 900 қаулысымен Әділет министрлігінің Қылмыстық-атқару жүйесі комитеті Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігінің Қылмыстық-атқару жүйесі комитеті болып қайта аталды.[16]

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2014 жылғы 14 тамыздағы № 933 қаулысымен Әділет министрлігінің Зияткерлік меншік құқығы комитеті, Сот актілерін орындау комитеті мен Тіркеу қызметі және құқықтық көмек көрсету комитеті таратылды.[17]

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2024 жылғы 15 шiлдедегi № 552 қаулысымен Әділет министрлігінің Зияткерлiк меншiк құқығы комитетi, Мәжбүрлеп орындату комитеті мен Тіркеу қызметі және заңгерлік қызметтер көрсетуді ұйымдастыру комитеті құрылды.[18]

Міндеттері

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Министрліктің негізгі міндеттеріне мыналар жатады:

  • жалпымемлекеттік даму стратегиясын әзірлеу мен іске асыруға, үйлестіруге қатысу, сондай-ақ заң жобалау жұмысын жүргізу, Қазақстан Республикасының заңнамасын талдау, жетілдіру, жүйелеу, нормативтік құқықтық актілердің жобаларына заң сараптамасын жүргізу, заң жобалары бойынша ғылыми құқықтық және ғылыми лингвистикалық сараптамалар жүргізуді ұйымдастыру арқылы адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарының үстемдігін, Қазақстан Республикасының егемендігін, қазақстандық қоғам мен мемлекеттің орнықты және дәйекті дамуын қамтамасыз етуге бағытталған ұлттық заңнаманы қалыптастыруға қатысу;
  • кәсіпкерлік жөніндегі уәкілетті орган айқындайтын тәртіппен Қазақстан Республикасының Кәсіпкерлік кодексінде көзделген құжаттар бойынша реттеушілік әсерге талдау жүргізу;
  • Қазақстанның ұлттық мүдделерін қорғау және әлемдік қоғамдастықта республиканың беделін нығайту мақсатында оның халықаралық аренадағы қызметін, оның ішінде Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарын дайындау және жасасу арқылы құқықтық қамтамасыз ету;
  • коммерциялық емес ұйымдар болып табылатын заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркеуді, олардың филиалдары мен өкiлдiктерін есептiк тiркеуді, орталық мемлекеттiк органдар мен олардың ведомстволарының, жергiлiктi өкiлдi және атқарушы органдардың, сондай-ақ облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың әкімдері мен тексеру комиссияларының нормативтiк құқықтық актiлерiн мемлекеттік тіркеуді жүзеге асыру, Қазақстан Республикасының нормативтiк құқықтық актiлерiн мемлекеттiк есепке алуды қамтамасыз ету;
  • жылжымайтын мүлікке құқықтарды мемлекеттік тіркеу, жылжымалы мүлiк кепiлiн тiркеу, жылжымайтын мүлiктi мемлекеттiк техникалық зерттеп-қарау және жылжымалы мүлiк кепiлiнiң тiзiлiмiн жүргiзу саласында мемлекеттiк саясатты iске асыру;
  • мемлекеттік тіркеуді жүзеге асыру, заң көмегін ұйымдастыру және көрсету, құқықтық насихат саласында мемлекеттік саясатты қалыптастыру және іске асыру;
  • сот-сараптама қызметі саласында мемлекеттік саясатты қалыптастыру және іске асыру;
  • зияткерлік қызмет құқықтарын қорғау және сақтау саласында мемлекеттік саясатты қалыптастыру және іске асыру;
  • әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы істер бойынша іс жүргізуді Қазақстан Республикасының заңына сәйкес жүзеге асыру;
  • атқарушылық құжаттарды орындау саласында мемлекеттік саясатты қалыптастыру және іске асыру.

Әділет министрлігінің 3 комитеті бар:

  1. Зияткерлiк меншiк құқығы комитетi
  2. Мәжбүрлеп орындату комитеті
  3. Тіркеу қызметі және заңгерлік қызметтер көрсетуді ұйымдастыру комитеті
Министрлік департаменттері
  • Стратегиялық талдау және ұйымдастыру-талдау департаменті
  • Заңнама департаменті
  • Заңға тәуелді актілер департаменті
  • Нормативтік құқықтық актілерді тіркеу департаменті
  • Мемлекеттік мүліктік құқығын қорғау жөніндегі департаменті
  • Халықаралық құқық және ынтымақтастық департаменті
  • Экономикалық интеграция бойынша жобаларды сараптау департаменті
  • Тіркеу қызметі мен заң қызметін ұйымдастыру департаменті
  • Зияткерлік меншік құқығы департаменті
  • Сот актілерін орындау департаменті
  • Экономика және қаржы департаменті
  • Ішкі әкімшілік департаменті
  • Кадр қызметі департаменті
  • Ішкі бақылау басқармасы
  • Мемлекеттік құпияларды қорғау жөніндегі жұмысты ұйымдастыру басқармасы
  • Ақпараттық ресурстарды қорғау және ақпараттандыру басқармасы

Қарамағындағы мекемелер

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
  • Облыстық әдiлет департаменттері
  • «Қазақстан Республикасының Заңнама және құқықтық ақпарат институты» ШЖҚ РМК
  • «Сот сараптамалары орталығы» РМҚК

Министрлер тізімі

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Суреті Аты-жөні
(Өмір сүрген жылдары)
Қызметі Партиясы Үкімет басшысы
Қазақ АКСР Әділет халық комиссары (–1939)
1 Ғұбайдолла Әлібеков
(1871–1923)
қазан
1920
қазан
1921
белгісіз
2 Шафқат Мұхамеджанұлы Бекмұхамедов
(1892–1958)
қазан
1921
қазан
1922
белгісіз
3 Мырзағұл Атаниязов
(1899–1945)
18 қазан
1922
мамыр
1923
белгісіз
4 Нығмет Нұрмақұлы Нұрмақов
(1895–1937)
мамыр
1923
қыркүйек
1924
белгісіз
5 Нұртаза Ералин
(1882–1938)
9 қыркүйек
1924
қараша
1924
белгісіз
6 Қанай Боранбаев
(1896–1938)
27 қараша
1924
27 мамыр
1925
белгісіз
7 Сәдуақас Мәмбеев
(1898–1958)
мамыр
1925
қаңтар
1928
белгісіз
8 Жанайдар Садуақасов
(1898–1938)
17 қаңтар
1928
желтоқсан
1929
белгісіз
9 Боран Айтмағамбетов
(1901–1938)
наурыз
1930
қараша
1933
белгісіз
10 Абдолла Жармұхамедов
(1896–1940)
қараша
1933
қаңтар
1935
белгісіз
11 Хамза Жүсіпбеков
(1990–1938)
қаңтар
1935
ақпан
1936
белгісіз
12 Сүлеймен Есқараев
(1897–1938)
ақпан
1936
тамыз
1936
белгісіз
13 Оразғали Бурабаев
(1898–1938)
тамыз
1936
қазан
1937
белгісіз
14 Баймұхамет Шағыров
(1902–1986)
қазан
1937
наурыз
1939
белгісіз
Қазақ КСР Әділет министрлігі (1939–1990)
1 Шашан Оразбайұлы
(1908–1994)
1939 1943 ҚКП[дереккөзі?]
2 Мырзақадыр Нұрбаев
(1909–1961)
1943 1952 ҚКП[дереккөзі?]
3 Қылышбай Сұлтанов
(1905–1965)
1952 1960 ҚКП[дереккөзі?]
? 1960 1970
5? Бекайдар Жүсіпов
(1905–1965)
1970 1984 ҚКП[дереккөзі?]
6? Долда Досполов
(1930–2006)
қыркүйек
1984
мамыр
1990
ҚКП[дереккөзі?] Назарбаев I
Назарбаев II
Қараманов I
Қазақстан Әділет министрлігі (1990–)
1 Ғалихан Нұрмағамбетұлы Ержанов
(1938–1990)
1990 шілде
1993
белгісіз Қараманов II
Терещенко
2 Нағашыбай Аманғалиұлы Шайкенов
(1947–2000)
шілде
1993
қазан
1995
белгісіз Терещенко
Қажыгелдин
3 Константин Анатольевич Колпаков
(1963 туған)
қазан
1995
қазан
1997
белгісіз Қажыгелдин
4 Бауыржан Әлімұлы Мұхаметжанов
(1960 туған)
13 қазан
1997
13 қыркүйек
2000
Халық бірлігі Балғымбаев
Тоқаев
5 Игорь Иванович Рогов
(1950 туған)
13 қыркүйек
2000
29 қаңтар
2002
белгісіз Тоқаев
6 Георгий Владимирович Ким
(1953 туған)
29 қаңтар
2002
25 ақпан
2003
белгісіз Тасмағамбетов
7 Оңалсын Исламұлы Жұмабеков
(1948 туған)
ақпан
2003
сәуір
2005
белгісіз Тасмағамбетов
Даниал Ахметов
8 Зағипа Яхияқызы Балиева
(1958 туған)
сәуір
2005
2 сәуір
2009
Нұр Отан Даниал Ахметов
9 Рашид Төлеутайұлы Түсіпбеков
(1955 туған)
2 сәуір
2009
20 қаңтар
2012
белгісіз Мәсімов I
10 Берік Мәжитұлы Имашев
(1960 туған)
20 қаңтар
2012
13 қыркүйек
2016
белгісіз Мәсімов I
Серік Ахметов
Мәсімов II
Сағынтаев
11 Марат Бақытжанұлы Бекетаев
(1977 туған)
қыркүйек
2016
5 қаңтар
2022
белгісіз Мамин I
12 Қанат Сергейұлы Мусин
(1966 туған)
11 қаңтар
2022
30 желтоқсан
2022
белгісіз Мамин I
Мамин II
Смайылов I
13 Азамат Несіпбайұлы Есқараев
(1979 туған)
4 қаңтар
2023
белгісіз Смайылов I
Смайылов II
Бектенов

Дереккөздер

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
  1. Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің мәселелерi
  2. Қазақстан Республикасының мемлекеттік мекемелері. Әлеуметтік-мәдени құрылысты басқару органдары, әкімшілік-саяси органдары және Қазақстан Республикасының құқықтық сот органдары (1937-1977 жж.), 2-т., З-б., Алматы, 1992, 143-145 6. 1992-2000 жж. кезеңдегі мемлекеттік органдар туралы мәліметтер: қараңыз-Қазақстан Республикасының мемлекеттік билік органдары (1991 ж. 16 желтоқсан - 2001 ж. 1 қаңтар). Анықтамалық. ҚР ПМ. - Алматы: БҮ "Эдельвейс", 2004. 641-648 б. (Құрастырушылардың ескертпелері).
  3. "Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің кейбір мәселелері" ҚР Үкіметінің 2001 ж. 30 қаңтардағы № 151 қаулысы (ҚР ПҮАЖ, 2001 № 4-5, 45-бап).
  4. a b "Қазақстан Республикасында құқық қорғау қызметін жетілдіру жөніндегі шаралар туралы" ҚР Президентінің 2001 ж. 22 қаңтардағы № 536 Жарлығы (ҚР ПҮАЖ, 2001, № 1-2, 2-бап).
  5. "Қазақстан Республикасының Әділет министрлігі Зияткерлік меншік құқығы комитетінің мәселелері" ҚР Үкіметінің 2001 ж. 29 наурыздағы № 411 қаулысы (ҚР ПҮАЖ, 2001, № 12, 139-бап).
  6. "Қазақстан Республикасының Әділет министрлігі Сот қаулыларын атқару жөніндегі комитетін таратудың кейбір мәселелері" ҚР Үкіметінің 2001 жылы 14 сәуірдегі № 494 қаулысы (ҚР ГТҮАЖ, 2001, № 14, 174-бап)
  7. "Қазақстан Республикасының Әділет министрлігі Қылмыстық-атқару жүйелері комитетінің мәселелері" ҚР Үкіметінің 2001 ж. 28 желтоқсандағы № 1755 қаулысы (ҚР ПҮАЖ, 2001, № 49-50, 590-бап).
  8. "Қазақстан Республикасының мемлекеттік басқару жүйесін одан әрі жетілдіру жөніндегі шаралар туралы" ҚР Президентінің 2003 ж. 23 желтоқсандағы № 1255 Жарлығы (Ағымдағы мұрағат).
  9. "Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің кейбір мәселелері" ҚР Үкіметінің 2004 ж. 3 наурыздағы № 260 қаулысы (ҚР ПҮАЖ, 2004, №11, 138-бап).
  10. "Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің мәселелері" ҚР Үкіметінің 2004 ж. 28 қазандағы № 1120 қаулысы (ҚР ПҮАЖ, 2004, № 41, 532-бап).
  11. "Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің Діни істер комитетінің мәселелері" ҚР Үкіметінің 2005 ж. 30 желтоқсандағы № 1319 қаулысы (ҚР ПҮАЖ, 2005, № 50, 648-бап).
  12. Қазақстан Республикасының мемлекеттік билік органдары (2001-2005 жж.) Анықтамаламық: Екінші шығарылым./Қазақстан Республикасы Президентінің Мұрағаты. – Жауапты редактор: В.Н. Шепель; Алматы: “Эдельвейс” Баспа үйі: 2007. ISBN 9965-602-37-9
  13. Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің кейбір мәселелері туралы
  14. Қазақстан Республикасы Мәдениет министрлігінің кейбір мәселелері туралы
  15. Қазақстан Республикасында құқық қорғау қызметі мен сот жүйесінің тиімділігін арттыру жөніндегі кейбір шаралар туралы
  16. Қазақстан Республикасының қылмыстық-атқару жүйесін одан әрі жетілдірудің кейбір мәселелері туралы
  17. Қазақстан Республикасы орталық атқарушы органдарының ведомстволары туралы
  18. Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің кейбір мәселелері туралы

Сыртқы сілтемелер

[өңдеу | қайнарын өңдеу]