Қазақстан үкімет басшыларының тізімі

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Қазақстан Республикасының Премьер-Министрі

Қазақстан Республикасының елтаңбасы

Лауазымды иеленуші
Олжас Абайұлы Бектенов
2024 жылғы 6 ақпаннан бастап
Басшылық етеді

Қазақстан Республикасының Үкіметі

Ресми резиденциясы

Қазақстан Үкімет үйі

Тағайындалды

Президентпен, Парламент Мәжiлiсінің келісімімен

Өкілеттігінің мерзімі

5 жыл, уақыт шектеусіз

Лауазым пайда болды

10 қаңтар 1991 жылы

Лауазымдағы алғашқы қызметші

Сергей Терещенко

Сайты

https://www.primeminister.kz/

Қазақстан үкімет басшыларының тізіміне Қазақстанда қазіргі заманғы ұлттық мемлекеттілікті дамытуда премьер-министр немесе үкімет басшысы немесе осыған ұқсас атқарушы органдардың лауазымында болған тұлғалар, соның ішінде Алаш Орда және Қырғыз өлкесі, Қырғыз, кейінірек Қазақ автономиялық республикалары, одақтас республика және тәуелсіз мемлекет ұлттық-әкімшілік басшылары кіреді.

Қазіргі уақытта ел үкіметінің басшысы - Қазақстан Республикасының Премьер-Министрі[1].

Кестелердің бірінші бағанында қолданылатын нөмірлеу шартты болып табылады; бірінші бағандарда түрлі-түсті толтыруды қолдану да шартты болып табылады, бұл әртүрлі саяси күштерге жататын адамдардың партиялық тиесілігін көрсететін бағанға сілтеме жасамай қабылдауды жеңілдетуге қызмет етеді. Тұлғаны лауазымға тағайындаудың дәйекті кезеңдері бөлінбейді, алайда атқаратын лауазымның атауы (конституциялық мәртебесі) өзгереді. «Сайлау» бағанында тәуелсіздік кезеңінде үкіметті қолдаған парламенттің құрамын құрайтын сайлау рәсімдері көрсетілген.

Премьер-министрдің конституциялық қызметі[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Қолданыстағы конституция[2] 1995 жылы 30 тамызда референдумда қабылданды және кейіннен бірнеше рет өзгертілді (соңғы рет 2017 жылы), бұл сонымен қатар V бөлімнің ел үкіметінің жұмысына арналған негізгі ережелеріне әсер етті[3].

Конституция премьер-министрдің лауазымын атқарушы биліктің (үкіметтің) басшысы, атқарушы органдар жүйесіне жауап беретін, республика Президентіне және Конституциямен белгіленген бірқатар жағдайларда парламент мәжілісі мен Қазақстан парламентіне жалпы есеп беретін айқындайды. Премьер-министр:

  • үкіметтің қызметін ұйымдастырады және басқарады және оның жұмысына жеке жауап береді;
  • үкіметтің қаулыларына қол қояды;
  • үкімет қызметінің негізгі бағыттары және оның барлық негізгі шешімдері туралы президентке есеп береді;
  • үкіметтің қызметін ұйымдастыруға және басқаруға байланысты басқа функцияларды орындайды;
  • республика аумағында міндетті болып табылатын бұйрықтар шығарады.

Сонымен бірге үкімет мүшелері өз құзыреті шегінде шешім қабылдауда дербестікке ие және Премьер-Министрдің алдында өздеріне бағынатын мемлекеттік органдардың жұмысы үшін тек жауапты болады. Үкімет өз өкілеттігін жаңадан сайланған Қазақстан Республикасының Президентіне тапсырады. Премьер-министр жаңадан сайланған Парламент Мәжілісі алдында үкіметке деген сенім мәселесін көтереді; егер мәжіліс сенім білдірсе, үкімет өз міндеттерін орындауды жалғастырады, егер сенім білдірілмесе, үкімет өзінің қызметінен кететіндігін республика президентіне хабарлайды. Парламент өз бастамасымен үкіметке сенімсіздік жариялауы мүмкін, ал үкімет президентке өзінің отставкасын жариялауға міндетті. Екі жағдайда да отставканы қабылдау немесе қабылдамау туралы мәселені президент он күн ішінде қарайды. Республика Президенті өз бастамасымен үкіметтің өкілеттігін тоқтату туралы шешім қабылдауға және оның кез келген мүшесін қызметінен босатуға құқылы. Премьер-министрді қызметінен босату дегеніміз бүкіл үкіметтің өкілеттігінің тоқтатылуын білдіреді.

Ресей құрамындағы Алаш Орда (1917-1920)[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Алаш Орда байрағы

Алаш автономиясы — Азамат соғысы кезінде өмір сүрген өзін-өзі жариялаған Қазақ мемлекет құрылымы, «Алаш Орда» деп аталатын Уақытша Халықтық Кеңестің (үкіметтің) бақылауында және құрамында 25 адам болды, олардың 10-ы орыстар мен аймақтың басқа халық өкілдеріне берілді. Автономия 1917 жылы 5-13 желтоқсанда Орынборда өткен Екінші бүкілқазақтық съезде құрылды және 1920 жылы 5 наурызда Қырғыз өлкесін басқару жөніндегі большевиктер революциялық комитетімен таратылды, бірақ іс жүзінде 1919 жылдың жазында өмір сүруін тоқтатты. Автономияның астанасы Алаш-қала атауын алған Семей қаласы болды. Ол өзін Уақытша үкіметтің бақылауындағы Ресей Республикасының, 1918 жылдан бастап - Уақытша бүкілресейлік үкіметтің бақылауындағы Ресей мемлекетінің, кейінірек - Ресейдің Жоғарғы билеушісінің автономиясы деп санады[4][5][6].

Суреті Аты
(өмір сүрген жылдары) 		Өкілдігі Партиясы Лауазымы Еск.
Басталуы Аяқталуы
1 Әлихан Нұрмұхамедұлы Бөкейхан 13 желтоқсан 1917 5 наурыз 1920 Алаш Алашорда автономиялы үкіметінің төрағасы [7][8][9]

РКФСР құрамындағы Қырғыз өлкесі (1919-1920)[өңдеу | қайнарын өңдеу]

1919 жылы 10 шілдеде РКФСР халық комиссарлары кеңесінің жарлығымен РКФСР аумағында орталығы Орынбор қаласында орналасқан әкімшілік бірлік Қырғыз өлкесі құрылды. Өлкені басқару үшін әскери және үкіметтік функцияларды орындайтын Қырғыз өлкесін басқару жөніндегі революциялық комитет тағайындалды, оның төрағасы поляк Станислав Пестковский болды. Қазіргі солтүстік Қазақстанның қырғыз-қайсақтары мекендеген аумағы (орыстар қазақтарды осылай атайтын) Революциялық Комитеттің қарауына өтті. 1920 жылы 26 тамызда осы жерде Кеңес өкіметі орнағаннан кейін Бүкілресейлік Орталық Атқару Комитеті мен РКФСР Халық Комиссарлар Кеңесінің жарлығымен Қырғыз Автономиялық Социалистік Кеңес Республикасы Қырғыз өлкесі жерінен құрылды[10][11].

Революциялық комитет төрағасын уақытша алмастыратын адамның өкілеттіктерінің басталуы мен аяқталу күндері курсивпен және сұр түспен көрсетілген.

Суреті Аты
(өмір сүрген жылдары) 		Өкілдігі Партиясы Лауазымы Еск.
Басталуы Аяқталуы
2 Станислав Станиславович Пестковский
(1882—1937)
пол. Stanisław Pestkowski 		10 шілде 1919 26 тамыз 1920 Ресей коммунистік партиясы (большевиктер) Қырғыз өлкесінің революциялық комитетінің төрағасы [12]
м.а.[13] Сақыпкерей Жармаұлы Арғыншиев
(1887—1938) 		тамыз 1920 26 тамыз 1920 [14]

РКФСР құрамындағы Қырғыз АСКР (1920-1925)[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Байрақ (1920—1936)

1920 жылы 26 тамызда Бүкілресейлік Орталық Атқару Комитеті мен РКФСР халық комиссарлар кеңесінің бірлескен жарлығымен Қырғыз Автономиялық Социалистік Кеңес Республикасы құрылды. Бастапқыда, республикалық органдар құрылғанға дейін олардың функцияларын Қырғыз өлкесін басқару жөніндегі революциялық комитет атқара берді[15]. 1920 жылы 12 қазанда Қырғыз АКСР Халық Комиссарлары Кеңесінің Төрағасы құрылып, оның төрағасы Виктор Радус-Зенькович болды. 1924-1925 жылдары ұлттық-аумақтық межелеп бөлу барысында автономияның жері негізінен қазақтар мекендеген оңтүстік облыстардың қосылуына байланысты едәуір кеңейе түсті. 1925 жылы 15 маусымда Қырғыз АСКР Қазақ Автономиялық Социалистік Кеңес Республикасы болып өзгертілді[16][17][18].

Суреті Аты
(өмір сүрген жылдары) 		Өкілдігі Партиясы Лауазымы Еск.
Басталуы Аяқталуы
(2) Станислав Станиславович Пестковский
(1882—1937)
пол. Stanisław Pestkowski 		26 тамыз 1920 15 қыркүйек 1920 Ресей коммунистік партиясы (большевиктер) Қырғыз өлкесінің революциялық комитетінің төрағасы [12]
м.а. Сақыпкерей Жармаұлы Арғыншиев(1887—1938) 26 тамыз 1920 қыркүйек 1920 [14]
3
(I—II) 		Виктор Алексеевич Радус-Зенькович
(1878—1967) 		15 қыркүйек 1920 13 қазан 1920 [19][20]
13 қазан 1920 қазан 1921 Қырғыз АКСР Халық Комиссарлары Кеңесінің Төрағасы
4 Мұхамед-Хафиз Мырзағалиев
(1887—1938) 		қазан 1921 қыркүйек 1922 [21][22]
5 Сәкен Сейфоллаұлы Сейфуллин
(1894—1938)

шын е. Сәдуақас Сейфоллаұлы Сейфуллин 		қыркүйек 1922 қазан 1924 [23][24]
6 Нығмет Нұрмақұлы Нұрмақов
(1895—1937) 		қазан 1924 15 маусым 1925 [25][26]

РКФСР құрамындағы Қазақ АСКР (1925—1936)[өңдеу | қайнарын өңдеу]

1925 жылы 15 маусымда Қырғыз АСКР Қазақ Автономиялық Социалистік Кеңес Республикасы болып өзгертілді. 1936 жылы ақпанда автономияның атауын орыс тілінде Қазақ Автономиялық Социалистік Кеңестік Республикасы деп өзгерту туралы шешім қабылданды. 1925 жылы автономия атауын өзгерткен кезде оның астанасы Орынбордан Қызылорда қаласына[27], ал 1927 жылы — Алматы қаласына[28] ауыстырылды. 1925 жылы шілдеде Орынбор губерниясы автономиядан шығарылып, тікелей РКФСР-ге бағынды.

1936 жылы 5 желтоқсанда Қазақ АСКР Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы болып өзгертілді.

Суреті Аты
(өмір сүрген жылдары) 		Өкілдігі Партиясы Лауазымы Еск.
Басталуы Аяқталуы
(6) Нығмет Нұрмақұлы Нұрмақов
(1895—1937) 		15 маусым 1925 мамыр 1928 Ресей коммунистік партиясы (большевиктер) Қазақ АКСР Халық Комиссарлары Кеңесінің Төрағасы [25][26]
Бүкілодақтық коммунистік партия (большевиктер)
7 Ораз Жанұзақұлы Исаев(1899—1938) мамыр 1928 5 желтоқсан 1936 [29][30]

КСРО құрамындағы Қазақ КСР (1936—1991)[өңдеу | қайнарын өңдеу]

  • Байрақ (1937—1940)
    Байрақ (1937—1940)
  • Байрақ (1940—1953)
    Байрақ (1940—1953)
  • Байрақ (1953—1992)
    Байрақ (1953—1992)

1936 жылы 5 желтоқсанда Қазақ АКСР Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы болып өзгертілді. Түрлендіруге байланысты республикалық үкімет Қазақ КСР Халық Комиссарлары Кеңесі деп аталды. 1946 жылы 15 наурызда үкімет Қазақ КСР Министрлер Кеңесі болып өзгерді. 1990 жылы 20 қарашада Қазақ КСР үкімет басшысы лауазымы премьер-министр болып өзгертілді. 1990 жылы 25 қазанда Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі республиканың мемлекеттік егемендігі туралы Декларация қабылдады[31]. 1991 жылы 10 желтоқсанда мемлекеттің атауы Қазақстан Республикасы болып өзгертілді. Алайда 1993 жылы 28 қаңтарда жаңа конституция қабылданғанға дейін елдің бұрынғы атауы 1978 жылғы қолданыстағы кеңестік конституцияда қолданылған[32].

1991 жылы 16 желтоқсанда Қазақстан одақтас республикалардың ішінде соңғы болып өзінің тәуелсіздігін жариялады[33]. 1991 жылы 21 желтоқсанда Президент Нұрсұлтан Назарбаев КСРО-ны тарату туралы Беловеж келісіміне хаттамаға қол қойды. 1991 жылы 23 желтоқсанда Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі бұл құжаттарды бекітті[34].

Суреті Аты
(өмір сүрген жылдары) 		Өкілдігі Партиясы Лауазымы Еск.
Басталуы Аяқталуы
(7) Ораз Жанұзақұлы Исаев(1899—1938) 5 желтоқсан 1936 24 мамыр 1938 Бүкілодақтық коммунистік партия (большевиктер) Қазақ КСР Халық Комиссарлары Кеңесінің Төрағасы [29][30]
Қазақстан Коммунистік партиясы (большевиктер)
м.а. Ыбрайым Таусиқұлы Тәжиев
(1904—1960) 		24 мамыр 1938 17 шілде 1938 [35]
8
(I—II) 		Нұртас Дәндібайұлы Оңдасынов
(1904—1989) 		17 шілде 1938 15 наурыз 1946 [36][37]
15 наурыз 1946 24 наурыз 1954 Қазақ КСР Министрлер Кеңесінің Төрағасы
Қазақстан Коммунистік партиясы
9 Елубай Бәзімұлы Тайбеков
(1901—1991) 		24 наурыз 1954 31 наурыз 1955 [38][39]
10
(I) 		Дінмұхамед Ахметұлы Қонаев
(1912—1993) 		31 наурыз 1955 20 қаңтар 1960 [40][41]
11 Жұмабек Ахметұлы Тәшенов
(1915—1986) 		20 қаңтар 1960 6 қаңтар 1961 [42][43]
12 Сәлкен Дәуленұлы Дәуленов
(1907—1984) 		6 қаңтар 1961 13 қыркүйек 1962 [44]
13
(I) 		Мәсімхан Бейсебайұлы Бейсебаев
(1908—1987) 		13 қыркүйек 1962 26 желтоқсан 1962 [45][46]
10
(II) 		Дінмұхамед Ахметұлы Қонаев
(1912—1993) 		26 желтоқсан 1962 7 желтоқсан 1964 [40][41]
13
(II) 		Мәсімхан Бейсебайұлы Бейсебаев
(1908—1987) 		7 желтоқсан 1964 31 наурыз 1970 [45][46]
14 Бәйкен Әшімұлы Әшімов
(1917—2010) 		31 наурыз 1970 22 наурыз 1984 [47][48]
15 Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев
(1940—) 		22 наурыз 1984 27 шілде 1989 [49][50]
16
(I—III) 		Ұзақбай Қараманұлы Қараманов
(1937—2017) 		27 шілде 1989 20 қараша 1990 [51][52]
20 қараша 1990 16 қазан 1991 Қазақ КСР Премьер-Министрі
Социалистік Партия
10 қазан 1991 16 қазан 1991 Қазақстан Республикасының Премьер-Министрі
17 Сергей Александрович Терещенко
(1951—) 		16 қазан 1991 16 желтоқсан 1991 тәуелсіз [53][54]

Тәуелсіздік кезеңі (1991 жылдан бастап)[өңдеу | қайнарын өңдеу]

1991 жылы 16 желтоқсанда Қазақстан одақтас республикалардың ішінде соңғы болып өзінің тәуелсіздігін жариялады. 1991 жылы 21 желтоқсанда Президент Нұрсұлтан Назарбаев КСРО-ны тарату туралы Беловеж келісіміне хаттамаға қол қойды. 1991 жылы 23 желтоқсанда Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі бұл құжаттарды бекітті. 1994 жылы 6 шілдеде астананы Алматыдан Ақмолаға көшіру туралы Қазақстан Жоғарғы Кеңесінің қаулысы қабылданды. 1997 жылы 10 желтоқсанда Президент астананы көшіру туралы шешімді қолдады. 1998 жылы 6 мамырда қаланың атауы Астанаға өзгертілгеннен кейін оның астаналық мәртебеде халықаралық презентациясы 1998 жылы 10 маусымда өтті. Н.Назарбаев президенттік қызметтен кеткеннен кейін көп ұзамай, 2019 жылдың 23 наурызында астана елдің алғашқы президентінің құрметіне «Нұр-Сұлтан» болып өзгертілді[55].

Суреті Аты
(өмір сүрген жылдары) 		Өкілдігі Партиясы Сайлауы Лауазымы Еск.
Басталуы Аяқталуы
(17) Сергей Александрович Терещенко
(1951—2023) 		16 желтоқсан 1991 12 қазан 1994 тәуелсіз Қазақстан Республикасының Премьер-Министрі [53][54]
18 Әкежан Мағжанұлы Қажыгелдин
(1952—) 		12 қазан 1994 10 қазан 1997 Қазақстан халық бірлігі одағы 1994 [56][57]
1995
19 Нұрлан Өтепұлы Балғымбаев
(1947—2015) 		10 қазан 1997 1 қазан 1999 [58][59]
«Отан» республикалық саяси партиясы
м.а. Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев
(1953—) 		1 қазан 1999 12 қазан 1999 [60][61]
20 12 қазан 1999 28 қаңтар 2002 1999
21 Иманғали Нұрғалиұлы Тасмағамбетов
(1956—) 		28 қаңтар 2002 13 маусым 2003 [62][63]
22 Даниал Кенжетайұлы Ахметов
(1954—) 		13 маусым 2003 10 қаңтар 2007 [64][65]
2004
«Нұр Отан» ХДП
23
(I) 		Кәрім Қажымқанұлы Мәсімов
(1965—) 		10 қаңтар 2007 24 қыркүйек 2012 [66][67]
2007
24 Серік Нығметұлы Ахметов
(1958—) 		24 қыркүйек 2012 2 сәуір 2014 2012 [68][69]
Нұр Отан
23
(II) 		Кәрім Қажымқанұлы Мәсімов
(1965—) 		2 сәуір 2014 8 қыркүйек 2016 [66][67]
25 Бақытжан Әбдірұлы Сағынтаев
(1963—)
 		8 қыркүйек 2016 21 ақпан 2019 2016 [70][71]
м.а. Асқар Ұзақбайұлы Мамин
(1965—) 		21 ақпан 2019 25 ақпан 2019 [72][73]
26 25 ақпан 2019 5 қаңтар 2022
м.а. Әлихан Асханұлы Смайылов
(1972—) 		5 қаңтар 2022 11 қаңтар 2022 [74][75]
27 11 қаңтар 2022 5 ақпан 2024 [76][77]
м.а. Роман Васильевич Скляр
(1971—) 		5 ақпан 2024 6 ақпан 2024
28 Олжас Абайұлы Бектенов
(1980—) 		6 ақпан 2024 қазірге дейін

Тағы қараңыз[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]

  1. ↑ Мемлекет басшылары. ООН. Басты дереккөзінен мұрағатталған 25 желтоқсан 2019.
  2. ↑ Қазақстан Республикасы конституциясы. «Ақорда» Президент резиденциясы. Басты дереккөзінен мұрағатталған 11 наурыз 2021.
  3. ↑ «Қазақстан Республикасының Конституциясына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының 2017 жылғы 10 наурыздағы №51-VI ЗҚР Заңы. Tengri News. Басты дереккөзінен мұрағатталған 15 қазан 2020.
  4. ↑ Алаш партиясы, Алашорда үкіметі - Алаш автономиясы. «Алаш» жобасы. Басты дереккөзінен мұрағатталған 10 наурыз 2021.
  5. ↑ Аманжолова Д. А. Алаш автономиясы - саяси және аумақтық консолидация идеясы мен практикалық тәжірибесі // Қазақстан тарихы: мектепте оқыту. — 2014. — № 1. — б. 16—29.
  6. ↑ Жанбосинова А. С. Алаш және Алаш орда тарихының қысқаша энциклопедиясы — Өскемен: С. Аманжолов ат. ШҚМУ «Берел» баспасы, 2013. — 204 б. — ISBN 978-6-017-32834-4.
  7. ↑ Аккулы, Султан-Хан Алаш Орда көсемінің өмірі мен өлімі. Северо-Казахстанская областная библиотека им. С. Муканова. Басты дереккөзінен мұрағатталған 16 қараша 2008.(қолжетпейтін сілтеме)
  8. ↑ Койгельдиев, Мамбет Бүкіл алаштың Әлиханы. Байтерек. Басты дереккөзінен мұрағатталған 4 желтоқсан 2020.(қолжетпейтін сілтеме)
  9. ↑ Аккулы, Султан-Хан Алаш қозғалысының жетекшісі Әлихан Бөкейхан 145 жасқа толады. Радио Азаттык. Басты дереккөзінен мұрағатталған 5 желтоқсан 2020.
  10. ↑ Революциялық комитет. Gamba. Басты дереккөзінен мұрағатталған 31 тамыз 2018.(қолжетпейтін сілтеме) (қаз.)
  11. ↑ Kazakhstan (Soviet Republic): Chairmen of the Revolutionary Committee: 1919—1920. Archontology. Басты дереккөзінен мұрағатталған 3 сәуір 2021. (ағыл.)
  12. ↑ a b Kochański, Aleksander Stanisław Pestkowski. Wydawcą Polskiego Słownika Biograficznego jest Instytut Historii PAN. Басты дереккөзінен мұрағатталған 9 наурыз 2021. (поляк)
  13. ↑ Станислав Пестковскийдің кетуіне байланысты міндеттерін атқарды
  14. ↑ a b Сақыпкерей Арғыншиев (1887—1938). Абай атындағы Шығыс Қазақстан облыстық әмбебап кітапханасы. Басты дереккөзінен мұрағатталған 9 наурыз 2021.
  15. ↑ Сыдыков Е. Б., Малышева М. П. Сібір және Қазақстан (Сібір мен Қазақстанның ұлттық-аумақтық межеленуі. 1919-1922 жж.) — Семей: Шәкәрім ат. Семей мемлекеттік университеті, 2010. — 390 б. — ISBN 9965-01-999-1.
  16. ↑ Аманжолова, Дина Қазақ автономиясы: ұлттық түсініктен кеңестік жолдағы өзін-өзі анықтауға дейін // Acta Slavica Iaponica. — 2004. — Т. 21. — б. 115—143.
  17. ↑ Сулькевич, Семён Израилевич КСРО-ның әкімшілік-саяси құрылымы: (1917 жылдан 1925 жылдың 1 шілдесіне дейінгі аумақтық қайта құрулар туралы мәліметтер) — Ленинград: Гос. изд-во, 1926. — 300 б. (ағыл.)
  18. ↑ Kazakhstan (Soviet Republic): Polity Style: 1920—1991. Archontology. Басты дереккөзінен мұрағатталған 3 сәуір 2021. (ағыл.)
  19. ↑ Радус-Зенькович Виктор Алексеевич. Большая Медицинская Энциклопедия. Басты дереккөзінен мұрағатталған 9 наурыз 2021.(қолжетпейтін сілтеме)
  20. ↑ Радус-Зенькович Виктор Алексеевич. Большая Саратовская Энциклопедия. Басты дереккөзінен мұрағатталған 9 наурыз 2021.(қолжетпейтін сілтеме)
  21. ↑ Мұхамед-Хафиз Мырзағалиев (1887—1938). Абай атындағы Шығыс Қазақстан облыстық әмбебап кітапханасы. Басты дереккөзінен мұрағатталған 9 наурыз 2021.
  22. ↑ Алаштың арда бір ұлы. Сырым елі. Басты дереккөзінен мұрағатталған 10 наурыз 2021.
  23. ↑ Сәкен Сейфуллин. Азапты жол. Qazaqstan Tarihy порталы. Басты дереккөзінен мұрағатталған 9 наурыз 2021.
  24. ↑ Естаева, Гүлжан Сәкен Сейфуллиннің ауыр жолы. Рудный Алтай. Басты дереккөзінен мұрағатталған 9 наурыз 2021.
  25. ↑ a b Алаш Орда: Нығмет Нұрмақов. «Bolashaq». Басты дереккөзінен мұрағатталған 9 наурыз 2021.
  26. ↑ a b Нұрмақов Нығмет. Казинформ. Басты дереккөзінен мұрағатталған 9 наурыз 2021.
  27. ↑ Ромашкина, Светлана Қызыл астана: Орталық Орынбордан Қызылордаға қалай көшірілді. Vласть. Басты дереккөзінен мұрағатталған 9 наурыз 2021.
  28. ↑ Орынбор — Қызылорда — Алматы — …. Qazaqstan tarihy. Басты дереккөзінен мұрағатталған 28 сәуір 2019.
  29. ↑ a b Ораз Исаев. Timenote. Басты дереккөзінен мұрағатталған 9 наурыз 2021.
  30. ↑ a b Исаев Ораз Жанұзақұлы. Справочник по истории Коммунистической партии и Советского Союза 1898—1991. Басты дереккөзінен мұрағатталған 28 қаңтар 2021.
  31. ↑ Мемлекеттік Егемендік Туралы Декларация // «Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия — Қазақ энциклопедиясы. — Алматы, 2004 Т. 6 (Қ—Н). — 696 б. — ISBN 9965-9389-7-0.
  32. ↑ Kazakhstan: Polity Style: 1991—2021. Archontology. Басты дереккөзінен мұрағатталған 3 сәуір 2021.(қолжетпейтін сілтеме) (ағыл.)
  33. ↑ Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігі туралы 1991 жылғы 16 желтоқсандағы № 1007-XII Қазақстан Республикасының Конституциялық заңы. Online.zakon.kz. Басты дереккөзінен мұрағатталған 10 наурыз 2021.
  34. ↑ «Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығын құру туралы келісімді ратификациялау туралы» Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесінің 1991 жылғы 23 желтоқсандағы №1026-XII қаулысы.. Adilet. Басты дереккөзінен мұрағатталған 10 наурыз 2021.
  35. ↑ Тәжиев Ыбрайым. Справочник по истории Коммунистической партии и Советского Союза 1898—1991. Басты дереккөзінен мұрағатталған 29 қазан 2018.(қолжетпейтін сілтеме)
  36. ↑ Оңдасынов Нұртас Дәндібайұлы. Справочник по истории Коммунистической партии и Советского Союза 1898—1991. Басты дереккөзінен мұрағатталған 28 қазан 2020.(қолжетпейтін сілтеме)
  37. ↑ Аден, Аян Нұртас Оңдасынов. Қонаевтың бастығы. Qazaqstan tarihy. Басты дереккөзінен мұрағатталған 10 наурыз 2021.(қолжетпейтін сілтеме)
  38. ↑ Тайбеков Елубай Бәзімұлы. Справочник по истории Коммунистической партии и Советского Союза 1898—1991. Басты дереккөзінен мұрағатталған 29 қазан 2018.
  39. ↑ Тайбеков Елубай Бәзімұлы. ЦентрАзия. Басты дереккөзінен мұрағатталған 9 наурыз 2017.
  40. ↑ a b Қонаев Дінмұхамед Ахметұлы. Үш мәрте Социалистік Еңбек Ері. Герои страны. Басты дереккөзінен мұрағатталған 10 наурыз 2021.
  41. ↑ a b Дінмұхамед Ахметұлы Қонаев. Qazaqstan tarihy. Басты дереккөзінен мұрағатталған 10 наурыз 2021.
  42. ↑ Аяган, Б. Г. Мемлекеттік қайраткер Жұмабек Тәшенов. Qazaqstan tarihy. Басты дереккөзінен мұрағатталған 10 наурыз 2021.
  43. ↑ Коркитова, Жанна Астанада Қазақстанның көрнекті мәдениет қайраткерлері Жұмабек Тәшеневті еске алады. Казинформ. Басты дереккөзінен мұрағатталған 10 наурыз 2021.(қолжетпейтін сілтеме)
  44. ↑ Дәуленов Сәлкен. Справочник по истории Коммунистической партии и Советского Союза 1898—1991. Басты дереккөзінен мұрағатталған 23 қазан 2020.
  45. ↑ a b Бейсебаев Мәсімхан. Справочник по истории Коммунистической партии и Советского Союза 1898—1991. Басты дереккөзінен мұрағатталған 17 шілде 2020.
  46. ↑ a b Мәсімхан Бейсебаев. ҚазАқпарат. Басты дереккөзінен мұрағатталған 10 наурыз 2021.
  47. ↑ Әшімов Бәйкен Әшімұлы. Социалистік Еңбек Ері. Герои страны. Басты дереккөзінен мұрағатталған 11 наурыз 2021.
  48. ↑ Бәйкен Әшімовтің 100 жылдығына: Жүрек жақсы жадымен жылыды.... Акмолинская правда. Басты дереккөзінен мұрағатталған 10 наурыз 2021.
  49. ↑ Михайлов, Валерий Федорович; Мансуров, Таир Аймухаметович Нұрсұлтан Назарбаев — М.: Молодая гвардия, 2015. — 574 б. — (Жизнь замечательных людей: Биография продолжается…). — ISBN 978-5-235-03860-8.
  50. ↑ Nursultán Nazarbáyev. CIDOB. Басты дереккөзінен мұрағатталған 10 наурыз 2021. (исп.)
  51. ↑ Қараманов Ұзақбай. Параграф. Басты дереккөзінен мұрағатталған 10 наурыз 2021.(қолжетпейтін сілтеме)
  52. ↑ Қазақстанның бірінші премьер-министрі Ұзақбай Қараманов Алматыда қайтыс болды. Zakon.kz. Басты дереккөзінен мұрағатталған 10 наурыз 2021.
  53. ↑ a b Терещенко Сергей Александрович. Параграф. Басты дереккөзінен мұрағатталған 10 наурыз 2021.
  54. ↑ a b Терещенко Сергей Александрович. ElDala Media. Басты дереккөзінен мұрағатталған 10 наурыз 2021.
  55. ↑ Ақмола, Целиноград, Астана: қала атауының өзгеру тарихы. Tengri News. Басты дереккөзінен мұрағатталған 10 наурыз 2021.(қолжетпейтін сілтеме)
  56. ↑ Қажыгелдин Әкежан Мағжанұлы. Параграф. Басты дереккөзінен мұрағатталған 10 наурыз 2021.
  57. ↑ Қажыгелдин Әкежан Мағжанұлы. Агентство Федеральных Расследований. Басты дереккөзінен мұрағатталған 10 наурыз 2021.
  58. ↑ Балғымбаев Нұрлан Өтепұлы. Параграф. Басты дереккөзінен мұрағатталған 10 наурыз 2021.
  59. ↑ Нұрлан Балғымбаев өмірден озды. Forbes.kz. Басты дереккөзінен мұрағатталған 10 наурыз 2021.
  60. ↑ Қасым-Жомарт Тоқаевтың өмірбаяны. РИА Новости. Басты дереккөзінен мұрағатталған 10 наурыз 2021.
  61. ↑ Kasym-Zhomart Tokáyev. CIDOB. Басты дереккөзінен мұрағатталған 10 наурыз 2021. (исп.)
  62. ↑ Досье: Тасмағамбетов Иманғали Нұрғалиұлы. Inbusiness. Басты дереккөзінен мұрағатталған 10 наурыз 2021.
  63. ↑ Тасмағамбетов Иманғали Нұрғалиұлы. Параграф. Басты дереккөзінен мұрағатталған 10 наурыз 2021.
  64. ↑ Ахметов Даниал Кенжетайұлы. Параграф. Басты дереккөзінен мұрағатталған 10 наурыз 2021.
  65. ↑ Ахметов Даниал Кенжетайұлы. Капитал. Басты дереккөзінен мұрағатталған 10 наурыз 2021.
  66. ↑ a b Мәсімов Кәрім Қажымқанұлы. Параграф. Басты дереккөзінен мұрағатталған 10 наурыз 2021.
  67. ↑ a b Кәрім Қажымқанұлы Мәсімов. StanRadar. Басты дереккөзінен мұрағатталған 10 наурыз 2021.
  68. ↑ Ахметов Серік Нығметұлы. Параграф. Басты дереккөзінен мұрағатталған 10 наурыз 2021.
  69. ↑ Серік Нығметұлы Ахметов. StanRadar. Басты дереккөзінен мұрағатталған 10 наурыз 2021.
  70. ↑ Сағынтаев, Бақытжан Әбдірұлы. ТАСС. Басты дереккөзінен мұрағатталған 10 наурыз 2021.
  71. ↑ Сағынтаев Бақытжан Әбдірұлы. Параграф. Басты дереккөзінен мұрағатталған 10 наурыз 2021.
  72. ↑ Қазақстанның жаңа премьер-министрі туралы не белгілі. ТАСС. Басты дереккөзінен мұрағатталған 10 наурыз 2021.
  73. ↑ Досье: Мамин Асқар Ұзақбайұлы. Inbusiness. Басты дереккөзінен мұрағатталған 10 наурыз 2021.
  74. ↑ Құжаттама: Әлихан Асханұлы Смайылов. Inbusiness. Басты дереккөзінен мұрағатталған 5 қаңтар 2022.(қолжетпейтін сілтеме)
  75. ↑ Әлихан Асханұлы Смайылов. Online.zakon.kz. Басты дереккөзінен мұрағатталған 11 қаңтар 2022.(қолжетпейтін сілтеме)
  76. ↑ Тоқаев Смайыловты ҚР Премьер-Министрі етіп тағайындау туралы өкімге қол қойды. РИА Новости. Басты дереккөзінен мұрағатталған 11 қаңтар 2022.(қолжетпейтін сілтеме)
  77. ↑ Тоқаев Әлихан Смайыловты Қазақстанның премьер-министрі етіп тағайындады. ТАСС. Басты дереккөзінен мұрағатталған 11 қаңтар 2022.(қолжетпейтін сілтеме)
«https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=Қазақстан_үкімет_басшыларының_тізімі&oldid=3286637» бетінен алынған