Қазақстан әкімшілік бірліктері

Қазақстан Республикасы 2023 жылы 1 қаңтар бойынша:

• 20 бірінші деңгейлі әкімшілік-аумақтық бірліктен: 17 облыс пен 3 республикалық маңызы бар қала;
• 222 екінші деңгейлі әкімшілік-аумақтық бірліктен: облыстардағы 166 аудан, 38 облыстық маңызы бар қала, республикалық маңызы бар қалалардағы 18 аудан;
• 2349 үшінші деңгейлі әкімшілік-аумақтық бірліктен тұрады: аудандық маңызы бар қалалардың 48 әкімдігі, облыстық маңызы бар қалалардағы 4 аудан әкімдігі, 27 кенттік әкімдік, 2177 ауылдық округ әкімдігі, 93 ауыл әкімдігі.

Барлығы Қазақстанда 89 қала, 29 кент, 6295 ауыл бар.

Қазіргі әкімшілік бөлінісі

Бірінші деңгей

Қазақстан Республикасы 17 облысқа және 3 республикалық маңызы бар қалаға бөлінеді.

• Астана қаласы — Қазақстанның елордасы.
• Алматы қаласы — республикалық маңызы бар қала.
• Шымкент қаласы — республикалық маңызы бар қала.

Қазақстан аймақтары (интерактивті карта).

№	Таңбасы	Қала/Облыс	Орталығы	Жер аумағы, км², 08.06.2022	Халық саны, адам, 01.10.2022	Қоныстану тығыздығы, адам/км²	ЖІӨ, млн теңге 2016 ж.
Республикалық маңызы бар қалалар
1		Астана қаласы	—	797,33	1 340 782	1681,6	4 865,3
2		Алматы қаласы	—	682	2 147 113	3148,3	10 601,3
3		Шымкент қаласы	—	1162,8	1 184 113	1018,3
Облыстар
4		Абай облысы	Семей	185 500	610 183	3,3
5		Ақмола облысы	Көкшетау	146 219	786 012	5,4	1 344,3
6		Ақтөбе облысы	Ақтөбе	300 629	924 845	3,1	2 071,1
7		Алматы облысы	Қонаев	105 263	1 497 025	14,2	2 190,0
8		Атырау облысы	Атырау	118 631	689 674	5,8	5 200,7
9		Батыс Қазақстан облысы	Орал	151 339	686 655	4,5	2 032,7
10		Жамбыл облысы	Тараз	144 264	1 215 482	8,4	1 182,8
11		Жетісу облысы	Талдықорған	118 648	698 952	5,9
12		Қарағанды облысы	Қарағанды	239 045	1 134 146	4,7	3 712,1
13		Қостанай облысы	Қостанай	196 001	832 445	4,2	1 522,3
14		Қызылорда облысы	Қызылорда	226 019	830 901	3,7	1 308,3
15		Маңғыстау облысы	Ақтау	165 642	761 401	4,6	2 463,4
16		Павлодар облысы	Павлодар	124 755	754 829	6,1	1 975,5
17		Солтүстік Қазақстан облысы	Петропавл	97 993	534 966	5,5	918,2
18		Түркістан облысы	Түркістан	117 249	2 110 502	18	2 789,2
19		Ұлытау облысы	Жезқазған	188 936	221 014	1,2
20		Шығыс Қазақстан облысы	Өскемен	97 800	730 812	7,5	2 793,9
		Барлығы		2 724 902	19 691 858	7,2	46 971,2

Екінші деңгей

Әкімшілік бөліністің екінші деңгейінде 166 ауылдық аудан, 18 қалалық аудан және 38 облыстық маңыздағы қала бар.

Республикалық маңыздағы қалалардағы қалалық аудандар: Астанада — 5 аудан, Алматыда — 8 аудан, Шымкентте — 5 аудан.

Облыстық маңызы бар қала статусына дамыған өндірістік және әлеуметтік инфрақұрылымы бар, халқының саны 50 мың адамнан жоғары ірі экономикалық және мәдени орталықтар ие.

Үшінші деңгей

Үшінші деңгейде 48 аудандық маңыздағы қала, 4 қалалық аудан (облыстық маңыздағы Қарағанды және Ақтөбе қалаларында екі-екіден), 27 кенттік әкімдік, 2177 ауылдық округ әкімдігі және 93 ауылдық әкімдік бар.

Облыстық маңыздағы қалаларда қалалық аудандар ондағы халық саны 400 мың адамнан асқанда құрылады.

Тарихы

Ресей империясы

XX ғасыр басында Қазақстан аумағында жеті облыс болған:

1. Күнгей Каспий облысы
2. Орал облысы
3. Торғай облысы
4. Ақмола облысы
5. Семей облысы
6. Жетісу облысы
7. Сырдария облысы

Бөкей ордасы Астрахан губерниясының құрамында болды.

Кеңес заманы

Қазақ КСР-інің 1959 жылғы әкімшілік бөлінісі

• 1920: Семей губерниясы құрылды
• 1921: Төмендегідей губерниялар құрылды
  • Ақмола губерниясы - Петропавл қаласы
  • Ақтөбе губерниясы - Ақтөбе қаласы
  • Қостанай губерниясы - Қостанай қаласы
• 1924: Жетісу, Сырдария губерниялары құрылды
• 13 қыркүйек 1925: Қостанай губерниясы жойылып, орнына Қостанай уезі құрылды
• 14 қыркүйек 1925: Қостанай уезі болыстарынан Қостанай округі құрылды
• 17 қаңтар 1928: Қазақ АКСР-індегі барлық губерниялар жойылып, орнына 13 округ құрылды

1. Адай округі - Ойыл ауылы
2. Ақмола округі - Ақмола қаласы
3. Ақтөбе округі - Ақтөбе қаласы
4. Алматы округі - Алматы қаласы
5. Гурьев округі - Гурьев қаласы
6. Қарқаралы округі - Қарқаралы қаласы
7. Қостанай округі - Қостанай қаласы
8. Қызылорда округі - Қызылорда қаласы
9. Орал округі - Орал қаласы
10. Павлодар округі - Павлодар қаласы
11. Қызылжар округі - Петропавл қаласы
12. Семей округі - Семей қаласы
13. Сырдария округі - Шымкент қаласы

• 10 мамыр 1928: Қызылжар округінің атауы Петропавл округі болып өзгерді
• 10 сәуір 1929: Адай округі жойылды
• 17 желтоқсан 1930: Қазақ АКСР-інің барлық округтері жойылып, аудандары ірілендіріліп, республикалық билікке тікелей бағынуға берілді
• 10 наурыз 1932: Қазақ АКСР-інде округтердің орнына 6 облыс құрылды

1. Ақтөбе облысы - Ақтөбе қаласы
2. Алматы облысы - Алматы қаласы
3. Батыс Қазақ облысы - Орал қаласы
4. Қарағанды облысы - Петропавл қаласы
5. Оңтүстік Қазақ облысы - Шымкент қаласы
6. Шығыс Қазақ облысы - Семей қаласы

• 1 шілде 1933: Гурьев округі қалпына келтірілді
• 4 шілде 1934: Қарқаралы округі қалпына келтірілді
• 29 шілде 1936: Қарқаралы округі жойылды. Қостанай және Солтүстік Қазақстан облыстары құрылды
• 3 тамыз 1936: Қарағанды облысының орталығы Петропавлдан Қарағандыға көшірілді
• 5 желтоқсан 1936: Гурьев округі жойылды
• 15 қаңтар 1938: Гурьев, Қызылорда және Павлодар облыстары құрылды
• 14 қазан 1939: Ақмола, Жамбыл және Семей облыстары құрылды. Шығыс Қазақстан облысының орталығы Семейден Өскеменге көшірілді
• 16 наурыз 1944: Көкшетау және Талдықорған облыстары құрылды
• 6 маусым 1959: Талдықорған облысы жойылды
• 26 желтоқсан 1960: Тың өлкесі құрылды. Ақмола облысы жойылып, өлкенің тікелей басқаруына өтті
• 24 сәуір 1961: Орталығы Целиноград қаласындағы Целиноград облысы құрылды
• 3 мамыр 1962: Батыс Қазақстан және Оңтүстік Қазақстан облыстары Орал және Шымкент облысы болып өзгерді. Құрамына 6 облыс кіретін Батыс Қазақстан және Оңтүстік Қазақстан өлкелері құрылды:

1. Батыс Қазақстан өлкесі - Ақтөбе қаласы (Ақтөбе, Гурьев, Орал)
2. Оңтүстік Қазақстан өлкесі - Шымкент қаласы (Жамбыл, Қызылорда, Шымкент)
3. Тың өлкесі - Целиноград қаласы (Көкшетау, Қостанай, Павлодар, Солтүстік Қазақстан, Целиноград)

• 1 желтоқсан 1964: Батыс Қазақстан және Оңтүстік Қазақстан өлкелері жойылды
• 19 қазан 1965: Тың өлкесі жойылды
• 23 желтоқсан 1967: Талдықорған облысы қалпына келтірілді
• 23 қараша 1970: Торғай облысы құрылды
• 20 наурыз 1973: Маңғышлақ және Жезқазған облыстары құрылды
• 2 маусым 1988: Маңғышлақ және Торғай облыстары жойылды
• 17 тамыз 1990: Маңғыстау (бұрынғы Маңғышлақ) және Торғай облыстары қалпына келтірілді

Қазіргі заман

Қазақстанның 2001-2018 жылдардағы әкімшілік бөлінісі

• 21 ақпан 1992: Гурьев облысы Атырау облысы болып өзгертілді
• 6 шілде 1992: Целиноград, Орал, Шымкент облыстарына Ақмола, Батыс Қазақстан және Оңтүстік Қазақстан атаулары қайтарылды
• 22 сәуір 1997: Талдықорған, Торғай облыстары жойылды
• 3 мамыр 1997: Жезқазған, Көкшетау, Семей облыстары жойылды
• 10 желтоқсан 1997: Ақмола қаласы Қазақстанның астанасы ретінде ресми түрде жарияланды
• 6 мамыр 1998: Қазақстанның елордасы Ақмола қаласы Астана қаласы болып өзгертілді
• 8 сәуір 1999: Солтүстік Қазақстан облысының оңтүстігіндегі Зеренді, Щучье, Еңбекшілдер аудандары Көкшетау қаласымен бірге Ақмола облысына берілді. Ақмола облысының орталығы Астанадан Көкшетауға көшірілді
• 14 сәуір 2001: Алматы облысының орталығы Алматыдан Талдықорғанға көшірілді
• 19 маусым 2018: Оңтүстік Қазақстан облысының атауы Түркістан облысы болып өзгерді. Шымкент қаласы республикалық маңызы бар қалаға жатқызылып, облыс орталығы Түркістанға көшірілді

Қазақстан облыстары шекараларының өзгеріс тарихы (1954-2016)

• 23 наурыз 2019: Қазақстанның елордасы Астана қаласы Нұр-Сұлтан қаласы болып өзгертілді
• 8 маусым 2022: Алматы облысының орталығы Талдықорғаннан Қонаев (бұрынғы Қапшағай) қаласына көшірілді. Жаңадан 3 облыс құрылды:

1. Абай облысы - Семей қаласы
2. Жетісу облысы - Талдықорған қаласы
3. Ұлытау облысы - Жезқазған қаласы

• 17 қыркүйек 2022: Қазақстанның елордасы Нұр-Сұлтан қаласына Астана атауы қайтарылды

Тағы қараңыз

• Қазақстан қалалары