Қазақтарға — жаңарған Ресейдің ерікті азаматтарына (мәлімдеме)

«Қазақтарға - Жаңарған Ресейдің ерікті азаматтарына» — Ақпан төңкерісі жеңіске жеткеннен кейін жазылған үндеу-мәлімдеме. Оған Ә.Бөкейхан, М.Дулатов, М.Есболов, Н.Төреқұлов, Т.Жаманмұрынов, т.б. 15 зиялы қауым өкілі қол қойған. Үндеу ұлттық-демократиялық қозғалыс басшыларының саяси бағдарламасы сипатында болды. Қол қоюшылар ақпан төңкерісі жеңіске жеткен кезде Ә.Бөкейханмен біргe Белоруссияның Минск қаласында болған еді. Олар бұл жаққа Батыс майданның тыл жұмыстарына алынған (1916 жылғы 25 маусымдағы патша жарлығына сәйкес) қазақ жігіттерінің жағдайын білу және оларға көмек көрсету үшін барған болатын. Ол Қазақ газетінің 1917 жылы 233-санында жарияланды, орыс тіліне аударылған нұсқасы сол жылғы «Бюллетень Семипалатинского областного исполнительного комитета» басылымының 17-наурыздағы санында жарық көрді. Үндеу 25 адрес бойынша, атап айтқанда М.Тынышбаевқа (Шымкент), А.Тұрлыбаевқа (Омбы), Ә.Сәтбаевқа (Павлодар), Р.Мәрсеков пен Т.Ибрагимовқа (Семей), С.Жылқыайдаровқа (Атбасар), Қ.Қожықовқа (Әндіжан), Х.Досмұхамедовке (Ойыл), Т.Шонановқа (Ырғыз), Б.Қаралдин мен О.Алмасовқа (Торғай), т.б. жіберілді. Үндеу авторлары 1917 жылғы Ақпан революциясының жеңісін барлық Ресей халықтары үшін «бостандық пен теңдіктің күні туғаны» деп бағалап, қазақтарды «жаңа қоғам, жаңа үкіметті қолдау үшін ұйымдасуға» шақырды. Сонымен қатар, үндеуде қазақтар Құрылтай жиналысы сайлауына дайындалып, оған лайықты кандидаттарды белгілеу қажеттігі айтылды. Осыған орай үндеу авторлары отандастарын «қазақшыл айтыстар мен отбасының ұрыс-керісін тастауға» шақырып, халықтың «ұраны - бірлік пен әділеттік» болуы керектігін баса көрсетті. Үндеуде ерекше мән берілген мәселе жерге байланысты болды. «Жер мәселесін тез арада талқылаңыздар» - делінді үндеуде ... жерді одан мал шаруашылығы мен егіншілік арқылы табыс алатындарға беру (қажет)...». Үндеу авторларының алдағы атқарар негізгі үш басты мақсат-міндеттерді анықтағандығын аң- ғаруға болады: 1) Саяси әрекетте бірінші орында жалпы-ресейлік мәселелер, әсіресе өкімет туралы және мемлекеттік құрылыс мәселелері тұру керек («жаңа үкіметті қолдау» және «демократиялық республика» ұранын жүзеге асыру); 2) Көшпелі және отырықшы халықтардың мүдделерін есепке ала отырып, аграрлық мәселелердің жиынын кешіктірмей саяси күрестің күн тәртібіне қою; 3) Құрылтай жиналысына тиянақты дайындықтар жүргізу, бұрынғы жасқаншақтық пен бас изеушіліктен құтылу жолында халықтың бірлігін нығайту қажеттігі (бұрынғы айтыс-керістерді ұмыту, «Құдайдан басқадан қорықпау»). Үндеу авторларының біразы көп кешікпей Петроградта өткен жалпыресейлік мұсылмандар мәжілісіне қатынасты. Оған қатысқан Қазақстан делегациясының басым көпшілігі Ақпан төңкерісінен кейінгі қалыптасқан жағдайды халыққа түсіндіру үшін елге қайтты. Бөкейхан Уақытша үкіметтің Торғай облыстық комиссары лауазымына тағайындалды.