Қазақша жыл санау

 Басқа мағыналар үшін Жыл санау деген бетті қараңыз.

Мақаланың дыбысталған нұсқасы (18 қараша 2014 ж.)

Жердің Күнді бір айналып шығуына кететін уақыт «жыл» деп аталады. Жыл он екі айға бөлінеді. Қазақша ай аттары: наурыз, көкек, мамыр, маусым, шілде, тамыз, қыркүйек, қазан, қараша, желтоқсан, қаңтар, ақпан. Жыл басы – наурыз айы. Әрине, бұл ежелгі қазақша жыл санау бойынша. Өйткені, бұл айда күн мен түннің көктемгі теңелуі (21 наурыз) болады. Мұнан әрі күн тез ұзарып, жер беті жылына бастайды, бүкіл жан-жануарлар, өсімдік атаулы, яғни, табиғат оянады. Қазақтың халық тәжірибесінде жыл санаудың негізіне мүшел алынады. Бір мүшел 12 жылдан тұрады. Жыл есебін бұлай жүргізу өте ежелгі кезден басталған және ешқандай діни қағидамен байланысты емес. Шамасы, табиғат құбылыстарының қайталама заңдылығына негізделген болу керек. Қазақша мүшелдік жыл санау тышқан жылынан бастау алады. Одан ары қарай кезекпен сиыр, барыс, қоян, ұлу, жылан, жылқы, қой, мешін, тауық, ит, доңыз келіп отырады. Жыл аттары не себепті жануарлардың атымен аталатыны және жыл басы неге тышқаннан басталатыны туралы халық арасында аңыз-ертегі бар. 12 жылдық қайталама негізінде мүшелмен жыл есебін жүргізуді қазақ халқы «жыл қайыру» деп атайды.

Қытай күнтізбесі бойынша бір мүшел.

Алматыдағы "12 ай" суатқысы.

№	Атауы	жылдар
1	Тышқан	1900	1912	1924	1936	1948	1960	1972	1984	1996	2008	2020	2032	2044	2056	2068	2080	2092
2	Сиыр	1901	1913	1925	1937	1949	1961	1973	1985	1997	2009	2021	2033	2045	2057	2069	2081	2093
3	Барыс	1902	1914	1926	1938	1950	1962	1974	1986	1998	2010	2022	2034	2046	2058	2070	2082	2094
4	Қоян	1903	1915	1927	1939	1951	1963	1975	1987	1999	2011	2023	2035	2047	2059	2071	2083	2095
5	Ұлу	1904	1916	1928	1940	1952	1964	1976	1988	2000	2012	2024	2036	2048	2060	2072	2084	2096
6	Жылан	1905	1917	1929	1941	1953	1965	1977	1989	2001	2013	2025	2037	2049	2061	2073	2085	2097
7	Жылқы	1906	1918	1930	1942	1954	1966	1978	1990	2002	2014	2026	2038	2050	2062	2074	2086	2098
8	Қой	1907	1919	1931	1943	1955	1967	1979	1991	2003	2015	2027	2039	2051	2063	2075	2087	2099
9	Мешін	1908	1920	1932	1944	1956	1968	1980	1992	2004	2016	2028	2040	2052	2064	2076	2088	2100
10	Тауық	1909	1921	1933	1945	1957	1969	1981	1993	2005	2017	2029	2041	2053	2065	2077	2089	2101
11	Ит	1910	1922	1934	1946	1958	1970	1982	1994	2006	2018	2030	2042	2054	2066	2078	2090	2102
12	Доңыз	1911	1923	1935	1947	1959	1971	1983	1995	2007	2019	2031	2043	2055	2067	2079	2091	2103

Түсініктемелер: 1. Осы он екі жыл бір айналғанда бір мүшел толады. 2. Бірінші мүшел 13 жас, содан кейін 12 жылдан қосыла береді. 3. Әрбір төрт жыл сайын 366 күндік кібісе жылы кіреді, басқаша атауы толық жыл.

Ішкі сілтемелер

• Жыл
• Жаңа Жыл
• Жыл мезгілдері
• Жыл санау