Қазақ совет әдебиеті тарихының очеркі

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
  1. «Қазақ совет әдебиеті тарихының очеркі», кітап. Қазақ КСР ғылым академиясының Тіл мен әдебиет институты дайындаған. 1958 ж. Қазақ КСР ғылым академиясының баспасы шығарған. Кітаптың жалпы редакциясын Әуезов пен С. Мұқанов басқарған. Редколлегияда бұлардан басқа М. Базарбаев, М. Дүйсенов, Е. Ысмайылов, Е. Лизунова, С. Сейітов бар. Кітап қазақ кеңес әдебиетінің кезеңдеріне арналған шолу тақырыптардан және жеке жазушылардың емірі мен шығармашылығын талдаған тақырыптардан тұрады. Әуезов өмірі мен шығармашылығы да жеке берілген. Әуезов кітаптың «КСРО халықтары әдебиеттерінің өркендеуі» тарауын жазған (478-502-беттер). Тарауда алдымен КСРО халық тары әдебиетін зерттегенде одақтас республикалар халықтары едебиетіне классикалық орыс әдебиеті мен жалпы кенес әдебиетінің шығармашылық тәжірибесін, ұлттық әдебиеттердің ұлттық форманы сақтау ерекшеліктерін естен шығармау керек деген. Әр тақырыпшада ұлттар әдебиеттерінің тарихына қысқа шолу жасап отырған. Ескі әдебиеті, фольклоры туралы да бірер мысалдар келтіріп отырған. Оқулық типтес кітап болғандықтан мұңда тек кеңес дәуірінде өмір сүрген жазушылар шығармашылығымен шектелмеген. Кітапта Әуезов өмірі мен шығармашылығына арналған монографиялық мақала бар (280-333-беттер). Авторы - А. Нұрқатов. Кітап та, мақала да Әуезовтің көзі тірісінде шыққан. Мақаланың 50-жылдардағы идеологиялық талаптар әсерінен туатын кейбір әлеуметтік таддауға ауа беретін тұстары болмаса, жазушы шығармашылығына әділ баға берген. Ал жазушының «Тартыс», «Тас түлек», «Шекарада» пьесаларын, «Құм мен асқар» киноәңгімесін артықтау бағалаған. «Түнгі сарын» пьесасына көп орын беріп, әлеуметтік тұрғыдан тапдаған. Жазушының басқа әңгіме-повестері, драмалық шығармалары шолу түрінде қаралған. Бұл тараудың табысы «Абай жолы» роман-эпопеясын жан-жақты көркемдік талдаудан өткізген, әділ бағасын берген алғашқы күрделі еңбектердің бірі екендігінде. Кітаптың соңында қазақ кеңес әдебиетінің тарихына қатысты зерттеу еңбектердің, мақалалардың қазақ, орыс тіддеріндегі библиографиялық тізімі берілген. Бұл тізімге Әуезовтің 25 еңбегі кірген. Келемі 44 баспа табақ.
  2. «Қазақ совет әдебиеті тарихының очеркі» («Очерк истории казахской советской литературы»), КСРО ғылым академиясының А. Горький атындағы Әлем әдебиеті институты мен Қазақ КСР Ғылым академиясының Тіл мен әдебиет институты әзірлеп, 1960 ж. Мәскеуде КСРО ғылым академиясының баспасынан шыққан. Редакция алқасының мүшелері: Әуезов, М. Б. Базарбаев, Е. С. Ысмайылов, 3. С. Кедрина, Е. В. Лизунова, С. М. Мұқанов, М. И. Фетисов. Редакторлары: 3. С. Кедрина, Е. В. Лизунова. Кітап қазақ кенес әдебиетінің даму кезендеріне, жанрларына қатысты шолу тараулардан және жеке жазушылардың шығармашылығ на арналған монографиялық мақалалардан тұрады. Кітап соңында әдеби дамудың шежіресі және библиографиялық көрсеткіш берілген. Әуезов - «КСРО халықтары әдебиеттерінің өркендеуі» тарауының авторы. Осы кітаптағы «Мұхтар Әуезов» монографиялық мақаласын А. Нұрқатов жазған. Әуезов жазған шолу тарау 1957 ж. Қазақ КСР ғылым академиясының Тіл мен әдебиет институты шығарған «Очерк истории казахской советской литературы» кітабындағы шолу тараумен бірдей. Тарауға ешқандай мағыналық өзгеріс кіргізбеген бірнеше сөз ғана өзгертілген. А. Нұрқатовтың «Мұхтар Әуезов» атты мақаласындағы өзгерістер 1957 ж. очерктегі нұсқамен салыстырғанда, стильдік езгерістер ғана бар. Бұрынғы мақаланың мазмұнын сақтай отырып, кейбір сейлем құрылыстарын жөндеп, ықшамдаған.