Қайталама сүзек

ҚАЙТАЛАМА СҮЗЕК (typhus recurrens) – жедел басталатын жұқпалы ауру. Ауру қоздырғышы – ирек пішінді спирохета бактериялары. Алғаш рет Қайталама сүзек қоздырғышын 1868 ж. неміс ғалымы О.Обермейер науқас адамның қанынан тапқан. Аурудың бит арқылы жұғатынын орыс ғалымдары Г.Н.Минх 1874 ж. және И.И.Мечников 1881 ж. өздеріне жұқтыру тәжірибесін жасау арқылы дәлелдеген. Бұл індет кенелердің кейбір түрлері арқылы жұғатыны анықталған (Д.Ливингстон, 1857; Ф.Росс, 1904; Дж. Десттон, 1905). Қайталама сүзектің бит арқылы жұғатын түрін эпидемиялық не еуропалық, ал кене арқылы тарайтынын – эндемиялық не ортаазиялық, парсылық Қайталама сүзек деп атайды. Ауру адамды шаққанда спирохеталар биттің организміне еніп, онда өсіп-өнеді де, 6 күннен 40 күнге дейін мұндай биттер ауру жұқтыру қаупін сақтайды. Осындай биттер сау адамды шаққанда спирохеталар адамның қан тамырлары арқылы ретикулды-эндотелиальды органдар жүйесінде өсіп-өніп, қанға көптеп түседі де ауру қоздырады. Кенелер жануарлардың өзіне спирохеталар жұқтырады да, адамдарды шаққанда эндемиялық Қайталама сүзек қоздыруға себепкер болады. Қоздырғыш жұққаннан ауру белгісі басталғанға дейінгі жасырын кезеңі 3 – 14 күн, көпшілік жағдайда 7 – 8 күндей болады. Қайталама сүзектің екі түрінде де ауру белгілері бірдей. Ауру жедел басталады, науқас қалтырайды, дене қызуы 40 – 41С-қа дейін көтеріледі. Науқастың басы ауырады, белі, бұлшық еттері, әсіресе балтыры сырқырайды, әлсізденеді, құсады, мұрны қанайды, сол жақ бүйірі шаншып, бауыры мен тамағы ісінеді, көзінің ағы және денесі сарғыштанады. Мұндай жағдай 6 – 8 күнге созылады, бұдан кейін дене қызуы қалыпты температураға дейін күрт төмендейді, 6 – 7 күннен кейін дене қызуы тағы да бірден көтеріліп ауру қайталанады. Осылайша 3 – 4 рет, кейде одан да көбірек қайталануы мүмкін. Қайталама сүзектің халық арасында таралуына әлеуметтік жағдайлар әсер етеді. Аурудың клиникалық белгілеріне, эпидемиологиялық мәліметтерге қарап және науқастың қанын тексеру арқылы диагноз қойылады. Аурудан алдын ала сақтану үшін тазалық сақтау, кене шағудан сақтану, ауырған адамды дер кезінде диагнозын анықтап, ауруханаға жатқызу, т.б. керек.