Қандас
Қандастар (2021 жылға дейін оралмандар)[1] — Қазақстанға тұрақты тұру мақсатымен ерікті түрде қоныс аударған[2] қазақтар.[1]
Қандастар Жоңғар хандығын Цин империясы жойып жібергеннен кейін босаған жерге (Шығыс Түрікстанның Іле, Тарбағатай, Алтай өңірлеріне) қазақтардың қоныс аударып кейін шекара бөлінісінен кейін халықтың үлкен бөлігінен (Қазақстандағы) бөлініп қалған қазақтар, кейінгі тарихта кеңестік Қазақстаннан қысым себебінен, соның ішінде күштеп ұжымдастырудан, саяси қуғын-сүргіннен, т.б. көшіпкен қазақтар.[2]
Керейлердің шығысқа қоныс аударуы Абылай ханның Ресей иппериясына қосыламыз дегеніне керейлердің жоңғарлармен соғыста ерекше ерлік көрсеткен бас батыры Ер Жәнібектің келіспей ерегесіп керейлерді Алтайға қарай алып кетуінен басталған. Ол туралы Бұқар жыраудың Керей қайда барасың деген толғауы бар. Абылай ханмен келіспеуінің себебі біз жоңғарлармен жан алысып жан берісіп соғысып енді басқа елге бодан болғанымыздың не жөні бар, біз басқаға бағынбай еркін болу үшін соғыспадық па деген көзқарас қайшылығынан болған.
1997 жылғы 13 желтоқсанда қабылданған Қазақстан Республикасының «Халықтың көші-қоны туралы» заңға сәйкес қандастар — Қазақстан азаматтығы болмаған, тиісті мәртебе алған қазақтар, не отбасында қазақтар болғандар.[1] 2024 жылы қандас мәртебесін 14 391 этникалық қазақ алды.[3]
Көші-қоны
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Қандастардың ең көп тұратын өңірлері қатарында Түркістан, Алматы, Маңғыстау облыстары, Жаңаөзен, Алматы, Астана, Тараз қалалары бар. Соңғы жылдары қандастар жағдайы жақсы Астана мен Алматыға, облыстық маңызы бар қалаларға көшуге тырысады.
2023 жылғы 4 қыркүйектегі «Қандастар мен қоныс аударушыларды қоныстандыруға арналған өңірлерді айқындау туралы» қаулысы бойынша қандастарды қоныстандыруға арналған өңірлер:[4]
Саны
[өңдеу | қайнарын өңдеу]2024 жылғы 7 маусымдағы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің ақпаратынша Қазақстанға 1991 жылдан бері шамамен 1 134 300 қазақ қандастар оралған.[5]
Дереккөздер
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- ↑ a b c Халықтың көші-қоны туралы (қаз.). online.zakon.kz. Тексерілді, 4 маусым 2025.
- ↑ a b Орысша-қазақша заңдық түсіндірме сөздік-анықтамалық. — Алматы: «Жеті жарғы» баспасы, 2008 жыл. ISBN 9965-11-274-6
- ↑ Сапар, Назым 2024 жылдың басынан бері 14 мыңнан астам этникалық қазақ қандас мәртебесін алды (қаз.). Zhasalash.kz. Тексерілді, 30 қазан 2024.
- ↑ Смайылов, Әлихан Асханұлы Қандастар мен қоныс аударушыларды қоныстандыруға арналған өңірлерді айқындау туралы (қаз.). adilet.zan.kz (4 қыркүйек 2023). Тексерілді, 4 маусым 2025.
- ↑ Сейілхан, Жасұлан 2024 жылдың басынан бері 14 мыңнан астам этникалық қазақ қандас мәртебесін алды (қаз.). Егемен Қазақстан (7 маусым 2024). Тексерілді, 30 қазан 2024.
 | Бұл мақалада еш сурет жоқ.
Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|