Қанжар (Кинжал)

«Қанжар», «Сүйкімді болат қанжар, тұрсың жайнап...» - М.Ю.Лермонтовтан «Кинжал» өлеңінің 1896 ж. Абай тәржімелеген ау- дармасы. Шығарма орыс ақынында 16 жол болса, қазақ ақынында 12жол. Арнау түріндегі бұлт амаша лирикалық шығармада терең сыршылдық сезім (махаббатты, майдандағы күресті еске алу), ерлікті, қайсарлықты қастерлеу, кейіпкердің әрекетін, ішкі сезімін суреттеудегі нақтылық, тартымды бейнелілік - соның бәрі бір-бірімен жақсы ұштасқан. Қанжарды кек алу үшін ашулы грузин ұста соққан болса, оны соғыс үшін қайраған - ер шеркес. Осындағы әр сипаттама қандай айқын, анық болса, қанжар маған қоштасып, айрылған жерде еркелі нәзік қолмен берілді, сонда қан сорғалар жүзіңе көз жасы сорғалап тұрды деген сипаттамалар нақтылығымен де бейнелілігімен де келісті шыққан. Абай осы сипаттамаларды да, сұлудың қайғылы қара көзінің жанарын жалын шалған қанжар жүзінің жалт-жұлт етіп құбылуымен салыстыра бейнелейтін әдемі теңеуді де:

«Қара көз қарап маған көп кадалған,

Құпия қайғы өртеніп бойын алған.

Болатша дірідцеген жалын көрген,

Бір күңгірт тартып және оттай жанған»,

- деп қазақшаға ете шебер келтірген. Абайда соңғы шумақтың аудармасы жоқ. Не ол сақталмаған, немесе Абай «мен де өзгермеймін, болаттай берік боламын» деген жасырақ адамның бойына лайық сөзді өз атынан айтпай-ақ, осылай тиянақтаудыжен көрген. Аударылған 3 шумақ орысша нұсқаға жолма-жол сай келіп отырады. Өлең 11 буынды қара өлең ұйқасымен жазылған. Алғаш рет 1909 ж. Санкт-Петербургте жарық көрген «Қазақ ақыны Ибраһим Құнанбайұлының өлеңі» атты жинақта жарияланған. Туынды басылымдарында аздаған текстологиялық өзгерістер кездеседі. 1945 жылғы басылымында 2-шумақтың 3-жолы «Қан сорғалар жүзі не жас сорғалап» делінсе, кейінгі жинақтарда Мүрсейіт қолжазбалары мен 1909 жылғы басылым негізінде бұл жол «Қан сорғалар жүзіңе жас сорғалап» деп алынған.