Қараман ата жер асты мешіті
Қараман ата жер асты мешіті — ХІІ-ХVІІ ғасырларға жататын діни сәулеттің бірі. Жер асты мешіті үш бөлмеден тұрады: кіреберіс бөлме, оған жалғасқан намаз оқитын зал және Қараман ата жерленген дөңгелек бөлме. Оның аумағы 4,02 га жерді қамтиды. Мешіттің ерекшелігі — оның жердің астында орналасуы.
Қараман ата қорымы Маңғыстау ауданы Шетпе кентінен 35 км қашықтықта, Бекі елді мекенінің батыс жағындағы Қандыбас қырқасына таяу, Қандыбас қыстағының батысынан 5 км жерде орналасқан.
Жер асты мешіті мен қорым 1982 жылы республикалық дәрежеде мемлекеттік қорғауға алынған.
Мешіт құрылысы мен құру әдісі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Мешіт тау шатқалының төменгі қабатынан табиғи үңгірлерді пайдалана отырып, ойып жасалған. Мешіт құрылысы үш бөлмеден тұрады: кіреберісінде бір бөлме, оған жалғас намаз оқитын зал, үлкен бөлменің төбесі тастан құралған бағандармен бекітіліп шегенделген. Екі бөлменің төбесінен жарық түсетін дөңгелек терезелер ойылған. Қорым мен жер асты мешіті Маңғыстаудағы киелі орындардың бірі болып саналады.
Зерттеу және қалпына келтіру жұмыстары[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Ескерткішті алғаш рет 1951-1952 жылдар М.Меңдіқұловтың өлкеге келген экспедициясы зерттеді. 1973 ж. Республикалық тарих және мәдениет ескерткіштерін қорғау қоғамының экспедиторлары (жетекшісі — М.Меңдіқұлов) зерттеген. Зерттеу жұмыстарының нәтижесінде қорымнан 473 ескерткіштер есепке алынды. Осындағы сәулет өнерінің үлкен үрдісі саналатын атақты Шойынбай күмбезі әкелі-балалы Өмір Қараұлы мен Назар Өмірұлының қолымен тұрғызылған. Қорымның солтүстік-шығыс және орталық бөлігіңде 19 ғ-дың 2-жартысы мен 20 ғ-дың бас кезінде салынған адай тайпасының адамдары жерленген көптеген күмбезді және күмбезсіз кесене, сағанатамдар, құлпытастар орналасқан. Жалпы Қараман ата қорымындағы құмтастан салынған архитекторлық құрылыстардың (мазарлар, сағанатам, сандықтас, құлпытас, қабір үстіндегі қойтас және т.б.) әрқайсысы өзінің саналуандығымен ерекшеленеді. Олар халық архитектурасын айғақтайтын ашық аспан астындағы мұражай іспеттес. Онда 1000 астам қойылым бар. Олардың ішіндегі ескерткіштердің кейбіреуі XII ғасырларға жатады. Белтас-пирамида тәріздес, ескілікті тас қоршаулар, күмбезді мавзолей, сағанатам, сандықтас, үштас, композициялық қойтастар көп кездеседі. Мешіт 1982 жылы қорғауға алынған, 2010 жылы арнайы қорғау аймағы жасалды және онда 2002 жылы «Казпроектреставрация» қызметкерлерімен қайта қалпына келтіру жұмыстары жүргізілді. Жер асты мешітінде әр 5 жыл сайын инвентаризация жүргізіліп, ол тексеріліп, мешіттің техникалық жағдайы қаралып, нөмірленеді. Мұнда кәсіби мамандар келіп, реставрация жүргізеді.
Сілтемелер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- http://mazhab.kz/kk/maqalalar/islam-tarihy/qaraman-ata-jer-asty-meshiti-2311/* Мұрағатталған 9 тамыздың 2016 жылы.
| ||||||||||||||||||
