Қарағанды-Кузбасс

Қарағанды-Кузбасс, КСРО халық шаруашылығын кайта құру мен индустрияландыру жылдары калыптасқан еліміздің ең ірі көмір бассейндері арасындағы дәстүрлі әлеуметтік-экономикалық байланыстар көрінісі. 1932 ж. Кузбастан Қарағандыға 450 маман жұмысшылар, техниктер және инженерлер келді. Олардың көмегімен бір жыл ішінде кенші кәсібін 4 мың жұмысшы, оның ішінде 3 мындай қазақ оқып үйренді. 1933 ж. 26 мамырда Кузбастың, Оралдың, Шығыс Сібірдің және Қазақстанның көмір бассейндері арасындағы жарыс туралы шартжасэсты. Қарағандынықтар Кузбасс және т. б. кеншілердің бай төжірибесін пайдалана отырып, еңбектің озық тәсілдерін енгізді. 1941 жылға қарай Қарағанды шахталарында еңбек өнімділігі едәуір өсті. Қарағандылықтар жылына 7 млн т көмір өндіріп, 1913 ж. к. дәрежесінен 77,5 есе асып түсті, Қарағанды Ұлы Оган соғысы жылдары Кузбаспен бірге еліміздің халық шаруашылығын, металлургия өнеркәсібін отынмен қамтамасыз етті. Елімізде көмірді өндіруді арттыру жолындағы патриоттық қозғалыс өріс алды. Кузбасс шахтасының ұжымы бастама (26-6.1942) кетеріп, КСРО Көмір өнеркәсібінің барлық қызметкерлеріне ұран тастады. Донбастан уақытша айрылғаннан кейін Қарағанды Көмір бассейні Кузбасс пен Қызыл Көмір бассейндерімен бірге еліміздің отын проблемасын шешуде, Орал мен Сібірдің металлургиясын кокспен камтамасыз етуде орасэн зор рел атқарды. Еліміздің шығысындағы Көмір өнеркәсібін көтеру мақсатымен 1942 ж. 13 тамызда Мемлекеттік қорғаныс комитетінің «Қарағанды бассейнінде Көмір шығаруды арттыру жөніндегі шұғыл шаралар туралы» және 1942 ж. 14 қарашада «Кузнецк бассейніндегі көмір өндіруді арттыру жөніндегі шұғыл шаралар туралы» қаулылары қабылданды. 1942 жылдың 14 қарашасында Прокопьевскіде екі бассейн өкілдерінің кездесуінде болып, осының барысында Социалистік жарыс туралы шартқа қол қойылды. Соғыстан кейінгі кезенде еліміздің Көмір өнеркәсібі шапшаң қарқынмен дами бастады. Жаңа қуаттар мен кен орындарын іске қосу, сондай-ақ жұмыс істеп тұрған шахталардың өнімділігін көтеру көмір өндіруді арттыруды камтамасыз етті. Қарағанды-Кузбасс ынтымақтастығы жаңа мәнге ие болды. 1953 жылдың тамыз айында «Қарағандышахта құрылысы» және «Кузбасшахта құрылысы» комбинаты Социалистік жарыс туралы шартқа қол қойды, мұның өзі жас кеншілердің еңбекбелсенділігінкөтерді. 1956,1967,1969 ж. Қарағандының жас кеншілерінің слеті өтті, бұған олардың кузбастық құрбынары катысты. Қарағанды-Кузбасс қозғалысында байланыстың жаңа түрлері пайда болды. Октябрь революциясының 50 жылдығы атынд. шахта (Қарағанды) мен «Южкузбасуголь» комбинатының «Юбилейная» шахтасының кеншілері КСРО-ның 50 жылдығын лайықты карсы алу жолындадостықеңбек вахтасынатұрып, рекордтық көрсеткішке жетті. Мұндай вахталар «Южкузбасуголь» өндірістік бірлестігі «Распадская» шахтасымен жарыска түскен «Северная» шахтасының 1-комсомол жастар учаскесінде де өткізілді (1980). Қарағанды мен Кузбастың көмір өндіру уч-інде «мыңыншылар» қозғалысында (яғни тәу. 1 мың т көмір) мындық меже ойдағыдай алынды, ал 1970 жылдың бас кезінде жылына бір лавадан ең кем дегенде 500 мың т көмір өндіру жолындағы жарысқа жұмыла катысты. «Бесжүзмыңыншылар» қозғалысына катысушылар саны артты. 1976 ж. Кузбаста - 16, Қарағандыда - 11 ұжым жарыс туралы шартқа қол қойды, 1985 ж. бұл бастаманы қолдаушылар саны Кузбаста — 32, Қарағандыда - 16-ға жетті. Г. Смирновтың, М. Решетниковтың, В. Девятқоның (Кузбасс) бригадалары бір забойдан жылына әркайсысы млн т көмір өндірді. Қарағандыда А. Саламатин (1979-81), В. Литвинов (1983-87), Н. Гладких (1982-83, 1985-88), В. Абросимов (1989)басқарған учаскелер озық тәжірибені үйрене отырып, «миллионерлер» қатарына қосылды. Қарағанды-Кузбасс қозғалысына салалық ғылым ғалымдары да қатысты. Кузбастың шахталарында Шығыс ғылыми-зерттеу институтының Қарағанды бөлімшесінің ғалымдары ұсылған тозаңмен күрес өдісі, сондай-ақ Қарағанды ғылыми-зерттеу көмір институты жасаған төбені басқару тәсілі кабылданды. Қарағанды кеншілерінің үлгісімен Қарағанды металл комбинатының металлургтері Батыс-Сібір металл зтымен жарысқа түсті (Новокузнецк қаласы).