Қараңғы, су қараңғы

Қараңғы, су қараңғы. Түк кермейтін соқыр. «Ықсан оның су қараңғы екенін енді ғана аңдады; ...» (М. Сүндетов, .Ескексіз.). Тіркестегі алғашқы «су» сөзінің мағынасын, дәлірек айтқанда, алғашқы төркінін қарастыра келгенде түркі, моңғол және тунгус-маньчжур тобындағы тілдерден кездестіреміз. Якут тілінде: суй — мүлде, тіпті; моңғолша: суу — мүлде; тунгус-маньчжур тілдерінде: чуу — өте мағыналарында қолданылады. Тунгус-маньчжур тілдеріне түркі не моңғол тобындағы тілдерден ауысса керек. Біздің тілімізде «су» тұлғасы «жаңа» сөзімен де қосылып келіп, «су жаңа» тіркесін тудырады. Жоғарыдағы деректер бойынша бұл «мүлде жаңа» мағынасын ұғындырады. Сөз тіркесіндегі екінші сөз «харагүй» тұлғасында моңғол тілінде, «харан уча» тіркесінде қалмақ тілінде кездесіп, біздегі «соқыр» дегенді білдіреді. Осы деректегі тұлғаларды жинастыра келіп, қазақ тіліне қарай бейімдегенде «су қараңғы» тұрақты тіркесі қалыптасып, «мүлде соқыр» мағынасын берерліктей болып орналасқан. Бұл жерде «қараңғы» сөзінің одан арғы тарихына үңіле түссек, жоғарыда келтірілген «қараңғы» сөзімен тамырлас болуы ықтимал. Оны қайталап жату артық.