Қара сексеуіл
Навигацияға өту
Іздеуге өту
| Қара сексеуіл | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ғылыми топтастыруы | ||||||||||
| ||||||||||
| Екі-есімді атауы | ||||||||||
| Haloxylon aphyllum |
Қара сексеуіл (лат. Haloxylon aphyllum) [1] – алабұталар тұқымдасы, сексеуіл туысына жататын бұта.
Ботаникалық сипаты
[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- Биіктігі 2,5-10 м, тамырының ұзындығы 8-12 м.
- Діңі тырбиған, қисық әрі жуан (диаметрі 20 – 40 см), көп бұтақты болып біткен.
- Қабығы қара сұр түсті.
- Бір жылдық шөптесін өркендері көгілдір не көк түсті, жыл сайын үзіліп түсіп қалады.
- Жапырағы ұсақ, қабыршаққа ұқсайды.
- Гүлі майда, бір-бірден орналасқан, қос жынысты. Сәуірден маусымға дейін гүлдеп, қыркүйекте жеміс береді.
- Жемісі – қанатты жаңғақшауылы 50 – 70, кейде 100 жылдай жасайды.[2]
- Сүрегі тығыз, ауыр, суға салсаң батып кетеді. Түсімі 15-50 т/га.
Құрамы
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Құрғақ затында 10,1-15,3% протеин, 16-,6-30,3% күл, 9,1-25,1% жасұнық, 1,6-2,3% май, 30,1-40,1% азотсыз экстрактивті заттар болады.
100 кг мал азығында 43,4-58,9 азық өлшемі, 7,1-10,9 кг сіңімді протеин бар.
Өсетін жері мен аймағы
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Қазақстанның шөлді аудандарында, әсіресе, Қызылорда, Жамбыл, Алматы және Оңтүстік Қазақстан облыстарында кездеседі. Құмды, сортаңды жерлерде, тақырда өседі.
Шаруашылықтағы қолданысы
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Қара сексеуілді түйе (жыл бойы) мен қой (күзде және қыста) жақсы жейді.[3]
Қара сексеуіл негізінен отынға пайдаланылады (қызуы мол).
Сусымалы құмды бекіту үшін оны қолдан егіп те өсіреді.
Дереккөздер
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- ↑ Қазақстан табиғаты:Энциклопедия / Бас ред. Б.Ө.Жақып. - Алматы:" Қазақ энциклопедиясы" ЖШС, 2011. Т.З. - 304 бет. ISBN 9965-893-64-0 (Т.З.), ISBN 9965-893-19-5
- ↑ «Маңғыстау өсімдіктерінің каталогы», Ақтау, 2006;
- ↑ Отырар. Энциклопедия. – Алматы. «Арыс» баспасы, 2005 ISBN 9965-17-272-2