Қатысушы:Altynay Nashirali/Орфей (ежелгі Грекия)

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту

Орфе́й (көне грекше: Ὀρφεύς, лат. Orpheus) - ежелгі грек мифологиясының кейіпкері, аңызға айналған музыкант, ақын және пайғамбар.

Орфей туралы мифтерде оның барлық тіршілік иелерін әуенімен баурап алу қабілетіне, әйелі Эвридиканы жер асты әлемінен қайтару әрекеті және Дионис жіберген менадалар қолынан қаза табуына баса назар аударылады.[1]

Мифология[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Шығу тегі[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Ежелгі грек деректері Орфейдің Фракиядан шыққандығын атап өтеді. Псевдо-Аполлодордың «Мифологиялық кітапханасына» қарағанда Орфей - Фракия патшасы Эагрдің ұлы, ал Овидийдің «Метаморфозаларында» ол өнер құдайы Аполлонның баласы деп айтылған. Орфейдің анасы - эпостық поэзияның музасы - Каллиопа. [2]

Орфей мен Эвридика [3][өңдеу | қайнарын өңдеу]

Орфей ерекше сұлулық пен кербездікке толы ару Эвридиканы сүйіп қалып, көп ұзамай онымен шаңырақ көтерді.

Бірде, үйлену тойынан кейін, Эвридика нимфа құрбыларымен бірге көктемгі гүлдерді жинап жүріпті. Қалың шөптің ішіндегі жыланды байқамай, басып қалып, аяғын шақтырып алады. Эвридика қатты айқайлап, жүгіріп келген достарының құшағына түсті. Олардың мұңлы зарын естіген Орфей аңғарға асығып, сүйікті жарының суық денесін көрді.

Ол өзінің қайғы-қасіретін жырлап, әлемдегі барша тіршілікті толқытты; оның қайғысы адамдардың да, көктегі құдайлардың да көңілдерін жібітіпті.

Шарасыздық алдында бойсұна алмай, Орфей өлілер патшалығына түсіп, әміршісі Аидтан әйелін өзіне қайтарып беруін өтінуге бел буады. Оның орнында кез келген басқа адам өлер еді, бірақ құдайлардың разылығын алған Орфей сонда түсе алды. Қасиетті Стикс өзенінің жағасына түсіп, Орфей қайтыс болған адамдардың жанын тасымалдаушы Харонның жақындап келе жатқан қайығын көрді. Оны тәтті әуенімен баурап алып, жерасты әлемінің құдайы Аид пен оның әйелі Персефонаның алдына келіпті.

Орфей өзінің қайғысын, үзілген махаббаттың азаптары мен өлген жарына деген сағынышын Аид пен Персефонаға жеткізіп, жүректерін ерітіп жібереді.

Аид Орфейге Эвридиканы бір шартты орындаса өзімен бірге алып кете алатынын айтты. Ол шарт бойынша Орфей Герместің артынан, ал Эвридика Орфейдың артынан еруі керек болды, сонымен бірге Орфей жерасты әлемінен шыққанша Эвридикаға қарамауы керек болды. Шарт орындалмаған жағдайда Орфей жарынан мәңгілікке айырылатын болыпты.

Орфей құдайларға алғысын білдіріп, тіріліер әлеміне қайта көтерілуге ​​кетті. Алайда, қайтар жолда артында келе жатқан Эвридиканың қадамдарын естімей, күдіктене бастады. Шын мәнінде, Эвридика Орфейдың артында болды, бірақ өзі көлеңке кейпінде болғандықтан қадамдары естілмепті. Оның қайтадан толыққанды тірілуі үшін жарыққа оралуы керек болды. Шығуға бірнеше қадам қалғанда, Орфейді мазасыздық басып, артындағы Эвридикаға бет бұрды. Сүйікті жарының көлеңкесін көріп, оған қолын созып еді, Эвридиканың көлеңкесі өлгендер патшалығының қараңғылығында мәңгіге жоғалып кетіпті.

Орфей Стикстің арғы жағасына қайтып оралуға тырысты, бірақ Харон оны қайыққа отырғызбай, адам өзінің тірі кезінде Аид патшалығына қатарынан екі рет кіре алмайтындығын ескертіпті.

Орфейдің қайтыс болуы[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Эвридика қайтыс болғаннан кейін, Орфей оған адал болып қалып, Фракиядағы ешбір әйелмен некеге тұрғысы келмеді. Ақыр соңында, ол ашуланған менадалардың қолынан қаза табады. Овидийдің нұсқасы бойынша, менадалар Орфейды оларға назар аудармағаны үшін өлтірген. Мифтің басқа нұсқасы бойынша, менадаларды Орфей басындағы қайғы-қасіретінің кесірінен өзін-өзі ұмытып кеткендігі үшін Дионис жіберген.

Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]

  1. Большая Советская Энциклопедия, Орфей [1]
  2. Cловарь-справочник по Древней Греции, Риму и мифологии, Каллиопа [2]
  3. Николай Кун. Легенды и мифы Древней Греции. [3]