Қатысушы:Berkinbay Madiyarwik/зертхана

Арқа өңірі әншілік өнері Солтүстік аймақтарын қамтитын Арқа өңірі әншілік өнер кең қанат жайып, ерекше дамыған өлкелердің бірі саналады. Арқа әндері кең тыныстылығымен, әуен байлығымен, терең мазмұн, күрделі құрылымымен ерекшеленеді. Көмейіне бұлбұл ұялаған небір күміс көмей, жезтаңдай әншілер осы өлкеде дүниеге келіп, сал-серілер дәстүрін орнықтырып, қазақ әнінің өрісін кеңейтіп, өресін биіктетті. Біржан сал, Ақан сері, Жаяу Мұса, Абай, Әсет, Үкілі Ыбырай, Балуан Шолақ, Жарылғапберді, Иманжүсіп, Ғазиз, Естай, Мәди сияқты әнші-композиторлар қазақ әнін бұрын болмаған биік өреге көтерді дей аламыз. Осы топтың ішіндегі ән әлемінде өзіндік орны бар Әсет Найманбаевтың шығармашылық мұрасы әлі күнге дейін зерттелмей келеді. Әсеттің біз білетін Кіші Ардақ", "Үлкен Ардақ", "Қаракөз", "Мақпал" әндері бір төбе болса, «Қисмет» әнінің өзі бір төбе, дара ән. Оның шығу тарихы туралы мынадай деректер бар:

Әсеттің әдемі әндерінің бірі – «Қисмет». «Қисмет» - түрік сөзі мағынасында дінге байланысты: жеке адам тағдырындағы, дүние жүзіндегі барлық оқиғалар толық алланың алдын ала беріп қойған әмірімен болады деген ұғымды білдіреді. Қазақша «алланың жазуы», «жазмыш». Әсет әндерінің ішінде шырқата созылып айтылатын кең тынысты әндерінің бірі – «Қисмет»:

«Қисмет» жаралған жоқ бекер текке,

Шырқалса, көтерілер аспан көкке.

Қалықтап, жерге қонбай тұрып олар

Шашқандай ән маржанын төңірекке.

Салайын ән сал десең «Қисметке»,

Шарықтап даусым шықсын аспан көкке.

Төңкерілтіп, төгілте бір шырқайын

Сөйлеу бізден, міндетті тыңдау көпке.

Арғын, найман, сүйінген дабысыма,

Әсет салған десін арғы бетте.

Азырақ білгенімше сөз сөйлейін,

Қате болса, ағалар, айып етпе,–

деп келеді.Әркім әр түрлі айтып жүрген өлеңдер баршылық.. «Қисмет»– Әсет әндерінің ішінде шырқата созылып айтылатын кең тынысты әндерінің бірі.. Өлеңнің кейбір жолдарының шумақтарының «Інжу-маржанда» кездесуі импровизация үлгісінде туған өлеңнің әр ортада ақын шабытына, көңіл-күйіне қарай әр түрлі айтылуы заңдылығынан. Ән сөздері көп жерде өзгеріске ұшырап келеді. Тек 1991 жылы шыққан жинақ пен 2000 жылы шыққан ән мәтіні сәйкес келеді.1988 жылы жарияланған жинақта«Қисмет»әні деп төрт түрлі мәтін беріледі. Ішінде кейбір тіркестер мен өлең тармағы қайталанады, бірақ мүлдем ұқсамайды.2005 жылы жарық көрген жинақ пен 2006жинақ арасында да көп айырмашылық кездеседі. Ауыз әдебиетінде формулалар дайын штамп күйінде кездеседі десек, «Қисмет» әнінің қай нұсқасын алып қарасақ та, белгілі бір шумақтар қайталанып келеді.

Мысалы:

Арғынмын, атым Әсет арындаған,

Арындап ән сала ма дарымаған.

Әнніңорындалуына келсек, Әсеттің «Қисмет» әнінің бірден-бір орындаушысы – Д.Рақышев.Біз Дәнешті Әсеттің мұрагері дегенімізде, оның үйренгенін тек жай ғана орындап шығуын емес, әрі әннің тарихын толық түсіне, тебірене айтатындығын еске аламыз.Д.Рақышевтың орындайтын

нұсқасы 2005 жылы «Қазақ халқының дәстүрлі музыкасы»жинағында берілген «Қисметтің» алғашқы үш шумағымен сәйкес келеді. http://old.el.kz/blogs/entry/content-4310