Қатысушы:Madiyarberkinbaj/зертхана

Ұста, зергерлердің құрал жабдықтары.

Оқбақыр – зергерлер металл қорыту үшін қолданатын басы шөміш тәрізді шұңғыл келген, со жағында шүмегі бар темір немесе қыш құрал. Қазақ зергерлері жамбас сүйектің ортан жіліктің басына кіріп тұратын шұңқырын да оқбақыр ретінде металл қорытіға пайдаланған. Оқбақырдың сабы үш қарыстай болады, қол күймес үшін сабының ұшына ағаш, мүйіз, суйек орнатады. Сүйекті күйдіріп, күлін ұнтақтап, оған саз балшық қосып илеп, кептіріп те оқбақыр жасауға болады. Оған темірден ұзын сап бекітеді. Қыштан жасалған оқбақыр тез сынып қалады.

Қауашақ – қаңылтырдан қобылай соғылған қалып. Оған зергерлер оқбақырға қорыған металды құйып, суыған соң шығарып алып, әрі қарай өңдейді. Қауашақ қалыптан шыққан қорытпа жұмыр болады, жуандығы саусақтай, ұзындығы 3-4 елі болады. Қауашақтың қыштан, фарфордан жасаған түрлері де кездеседі. Шапқы – түрлі металды қыздырып не құрғақ күйінде кесуге, шабуға, жаруға арналған асыл аспап. Шапқының да бірнеше түрі болады. Қолшапқы – металды кесуге пайдаланатын құрал. Бұл аспаптың сабы болмайды. Қолшапқыны сол қолмен ұстап, оң қолмен балғамен шүйдесінен ұрып, металды құрғақтай кесуге, шабуға болады. Металды қыздырып кесетін шарқыға қатты ағаштан сап орнатады. Бірақ сабына сына қағылмайды. Металды шауып, кесіп болысымен шапқының жүзін суға немесе майға батырып алу керек. Өйтпесе , жүзі жасып, шапқы істен шығып қалады. Қызып тұрған металл бетіне әртүрлі мәнермен өрнек салуға арналған шапқыны «қуыс құлақ» деп атайды. Оның жүзі эарты ай тәрізді доғаша имек болады. Іскенже – ағаштан немесе мүйізден жасалатын кішкене тістеуік , атауыз. Онымен зергерлер ұсақ зергерлік бұйымдарды қысып тұрып өңдейді, кепсерді егейді. Аузына (тұмсығына) қарсы жағына қатты ағаштан жасалған сына қағу арқылы әр нәрсені қысып қоюға болады. Іскенженің бұранданың көмегімен қысатын да түрлері болады. Қалып. Қазақ шеберлері етік тігу үшін теріден, былғарыданғ металдан түрлі бұйымдар жасау үшін қалыпты кеңінен қолданған. Сол сияқты болаттан соғылып, бедерленіп, ойшықталып жасалған қалыпты шеберлер түрлі зергерлік бұйымдар , бедерлі жапсырмалар, шеттіктер, т.б жасау үшін кезінде кеңінен қолданған. Қалыпты қолданып жұмыс істеуді қалыптау деп атаған. Саусақ қалып – әр түрлі диаметрдегі шығыршақтарды, сақина-жүзіктердің бауырын иіп, шеңбер кейіпіне келтіре түзетуге, өңдеуге, әрлеп, жылтыратуға арналған зергерлік құрал. Ол болаттан қиық конус тәрізді соғылып,бір ұшы сүйірлене бітеді. Жан-жағы тегіс келеді. Саусақ қалыптың ұзындығы – 25-30 см. Жуан жағы – 25-30 мм, ал сүйір ұшы - 5-8 мм-дей. Оған жүзіктің көзін төсеп өңдейді. Құйма қалып- Зергерлік өнерінде металды қорытып, оны арнаулы қалыптарға құйып, түрлі зергерлік бұйымдарды жасау - өте ерте кезеңдерден қалыптасқан әдіс. Құйма қалыптың ең қарапайым түрлері кәдімгі қаңылтырдан бедерлеcіп жасалады. Түсті, бағалы, қымбат заттарды құю үшін қалып жасауға темір қаңылтыр қолданылады. Қорығын металл қалыпқа кірігіп, жабысып қалмауы үшін қалыптың ішкі жағын алдын ала майлап немесе графит ұнтағымен сылап қою керек. Безеуіш – қатты ағашпен сапталған немесе алақанға ұстайтын жағы иіле, жұмырлана біткен, жүзі асыл, біз тəрізді құрал. Оның жүзі қашау тəрізді бір жағына қиғаш қайырылады. Жүзін өрнектелетін металл бетіне көлбей тіреп (45° шамасында), оң мен сол қолдың буынын ары-бері ығыстыра, металл бетіне біркелкі өрнек түсіреді. Осындай өрнекті шеберлер «мыңырғақ», «безеуөрнек» деп, ал безеуішті кейде ырғақ деп те атаған. Зергерлер кейде безеуіштің жүзінің ортасын егеп, екі аша сияқты етіп те жасайды. Ондай безеуішпен салынған өрнекті «тышқан із» деп атайды. Үгіндірік – көріктің оттығына көмірді қомақтап жинауға, күлін ысыруға арналған құрал. Ол – пештің күлін ысырып, шоғын қағыстыратын , көсеуге қажет аспап . Үгіндірік жұмыр темірден соғылады және сабына қарсы баы жалпақ әрі имек болады. Қол күймесін деп үгіндірікті ағашпен саптайды.