Қатысушы:Mussa.yedigenov/зертхана

Классикалық мифология

Классикалық мифология, классикалық грек-рим мифологиясы, грек және рим мифологиясы немесе грек-рим мифологиясы ежелгі гректер мен ежелгі римдіктер пайдаланған немесе мәдени рецепция арқылы өзгертілген мифтерінің жиынтығы және зерттеуі болып табылады. Философия және саяси оймен қатар мифология — кейінгі батыс мәдениетінде классикалық антикалық дәуірдің негізгі сақталып қалған мұралардың бірі. ^[1] Mythos грек сөзі ауызша сөзді немесе сөйлеуді білдіреді, бірақ ол ертегі, әңгіме немесе баяндау ретінде де қарастырылады. ^[2]

Біздің дәуірге дейін соңғы екі ғасырдағы римдіктердің Грекияны жаулап алуынан кейін және одан кейінгі ғасырларда өздерінің құдайлары бар римдіктер құдайларға арналған римдік атауларын сақтай отырып, грек мифологиясының ауқымды бөлігін тікелей қосып алды. Әдебиетте бұл көптеген римдік және грек құдайларының арасында ұқсастық тудырды. Мысалы: римдік аспан құдайы Юпитер немесе Йове және грек әріптесі Зевс, римдік құнарлылық құдайы Венера және грек Афродита, римдік теңіз құдайы Нептун мен грек Посейдоны.

Орта ғасырлар мен Қайта өркендеу дәуірінде Рим империясы таратқан латын тілі Еуропада халықаралық дискурс үшін басым тіл болып қала берген кезде мифологиялық атаулар көбінесе латын тілінде көрінетін болды. Алайда 19 ғасырдағы гректердің қайта өркендеуімен грек атаулары жиірек қолданыла бастады. ^[3] Мысалы, «Зевс» және «Джове» классикалық пантеонның жоғарғы құдайының аты ретінде кеңінен қолданды.

Классикалық миф

Классикалық мифология — грек және рим дәстүрлеріне жататын мифтерді жіктеу үшін жиі қолданылатын термин. Мифтер Гомер мен Гесиодтан бастап (шамамен б.з.б. 700 ж.) сауаттылық дәуіріне еніп, ауызша дәстүр арқылы таралған деп есептеледі. Мифтерді зерттеген немесе жинақтағандардың жұмыстары немесе кейде мифологияға қатысты барлық әдеби шығармалар мифография, ал оларды жазғандар мифографтар ретінде белгілі. ^[4] Кейінгі батыс мәдениетінде кездесетін классикалық миф жиі грек және латын дереккөздерінен алынған әртүрлі нұсқалардың синкретизмі болып табылады.

Грек мифтері — ежелгі грек дініне қатысты әңгімелер. Олар көбінесе құдайлардың, тірі табиғаттан тыс кейіпкерлердің және қаһармандардың әрекеттеріне қатысты болады. Грек мифтерінің негізгі дереккөздеріне Гомер эпостары, мәселен «Илиада» мен «Одиссея», және Эсхил, Софокл мен Еврипид трагедиялары жатады. Белгілі нұсқалар негізінен жеке адамдардың өнерімен және жанрлық конвенциялар арқылы қалыптасқан күрделі әдеби шығармаларда, вазалық кескіндемеде және бейнелеу өнерінің басқа түрлерінде сақталған. Бұл формаларда мифологиялық баяндамалар көбінесе ойын-сауық және тіпті комедия (Бақалар) немесе әлеуметтік мәселелерді зерттеу (Антигона) сияқты діни емес мақсаттарға қызмет етеді.

Римдік мифтер — ежелгі Римнің шығу тегіне, діни институттарына және моральдық үлгілеріне қатысты дәстүрлі әңгімелер. Олар адам кейіпкерлеріне көп назар аударады және құдайлардың тек кездейсоқ араласуына қарамастан жоғары күшпен анықталған тағдырдың болуына сендіреді. Рим мифтерінің римдік тарихнамаға динамикалық қатынасы бар, бұл байланыс Ливидің Ab urbe condita ерте кітаптарында байқалады. ^[5] Римдіктердің ең әйгілі мифі Ромул мен Ремдің туылуы және қаланың негізінің қалауы болуы мүмкін, ондағы бауырластардың өлтірілуі Рим Республикасындағы саяси сепарацияның ұзақ тарихын білдіреді деп айтуға болады. ^[6]

Грек ықпалының эллинистік дәуірінде және Грекияны жаулап алу кезінде ^[7] римдіктер өздерінің құдайларын гректердің құдайларымен сәйкестендірді. Римдіктер өздерінің мифтік атауларын сақтап қалса да, оларға қатысты грек әңгімелерін (interputatio graeca қараңыз) және өздерінің мифтеріне ұқсас емес басқа мифтерді қосып алды. Мысалы, грек құдайы Арес пен римдік құдай Марс екеуі де соғыс құдайлары болғанымен, әрқайсысының өз қоғамындағы рөлі мен діни әдет-ғұрыптары жиі ерекшеленетін. Дегенмен әдебиет пен өнерде римдіктер Арес туралы әңгімелерді Марс атымен өзгертіп ұсынды. Кейінгі батыс мәдениетіне ең үлкен әсер еткен грек-рим мифтерінің әдеби жинағы Августандық ақын Овидтің Метаморфозалары болды.

Синкреттелген нұсқалар мифографияның классикалық дәстүрін құрайды, ал Ренессанс дәуірінің ықпалды мифографы Наталис Комес (16 ғасыр) кезінде грек және рим мифтері арасындағы ерекшеліктер сирек көрсетілді. 20 және 21 ғасырлардағы танымал мәдениетте кездесетін мифтер көбінесе ежелгі грек және латын әдебиеттеріндегі әңгімелермен тек жанама байланысқа ие.

Қайта өрлеу дәуірінде өмір сүрген христиандық ілімдерді зерттеген адамдардың арқасында классикалық мифология жаңадан табылған көне дереккөздерге негізделген пьесалар мен әңгімелер түрінде таралу жолын тапты. ^[8]

Профессор Джон Т. Хонтидың айтуынша, «көптеген грек-римдік антикалық мифтерінде кейінірек таралған еуропалық халық ертегілерінің негізі байқалады». ^[9]

Дереккөздер

1. ↑ Entry on "mythology" in The Classical Tradition, edited by Anthony Grafton, Glenn W. Most, and Salvatore Settis (Harvard University Press, 2010), p. 614 et passim.
2. ↑ "Basic Aspects of the Greek Myths - Greek Mythology Link". www.maicar.com. Retrieved 2016-12-07.
3. ↑ Francis Haskell and Nicholas Penny, Taste and the Antique: The Lure of Classical Sculpture 1500-1900 (Yale University Press, 1981, 1998), p. xv.
4. ↑ "Basic Aspects of the Greek Myths - Greek Mythology Link". www.maicar.com. Retrieved 2016-12-07.
5. ↑ Alexandre Grandazzi, The Foundation of Rome: Myth and History (Cornell University Press, 1997), pp. 45–46.
6. ↑ T.P. Wiseman, Remus: A Roman Myth (Cambridge University Press, 1995) passim.
7. ↑ Rengel, Marian; Daly, Kathleen N. (2009). Greek and Roman Mythology, A to Z. United States: Facts On File, Incorporated. p. 66.
8. ↑ Nivre, Elisabeth Wåghäll (2015). Allusions and Reflections : Greek and Roman Mythology in Renaissance Europe.Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholars Publishing. ISBN 978-1-4438-7891-3. OCLC 913333344.
9. ↑ Honti, John Th. "Celtic Studies and European Folk-Tale Research". In: Béaloideas 6, no. 1 (1936): 36. Accessed March 16, 2021. doi:10.2307/20521905.