Қатысушы талқылауы:Айнура сейдова
тағамдық қоспалар[қайнарын өңдеу]
Е тағамдық қоспаларының зияны Бүгінгі таңдағы халықаралық тағам нарығы өзінің құрам мен сапа жағынан да,баға жағынан да таңдау коптігімен ерекшеленеді.Өндірістің сан алуандығы тұтынушылардың сұранысының өсуіне қарай ыңғайласудың нәтижесі болып табылады.бірақ,ұсынылып отырған тауарлар сұранысты ақтай ма?расында да көзге көрінгендей таңдау диапазоны соншлықты кең бе? қазіргі уақытта таурды таңдау ерекшелігі бірнеше факторларга байланысты болып келеді: - тұтынушының өмір сүру салтына - тұтынушының қаржылай мүмкіндігіне - тағамды қолданудағы денсаулық ерекшнлігіне. соңғы аталған факторға басым назар аудурғым келіп отыр.адам денсаулығына байланысты проблемалар адамның тұқым қуалаушылық факторына немесе белгілі бір ауру түріне беімділігімен,сонымен қатар қоршаған орта факторларына байланысты бола бермейді.Соңғы кездері организмнің қалыпты жағдайы мен оның жұмысқа қабілеттілігіне оның күнделікті рационындағы тағамдық тұтыну өнімдері,дәлірек айтқанда олардың,өз кезегінде мүмкін болатын тағамдық қоспалар күшейткіштерімен байытылған құрамына,соның ішінде Е индексімен атақты ингредиенттерге байланысты. Е-стандарты Белгілі бір тағамның этикеткасындағы Е әріпі оның Еуропалық тағамдық стандартқа сәйкес екенін,ал жанындағы цифрлық индекс қопаның түрін анықтайды.бір кездері бұл химиялық қоспалардың атаулары құрамда толықтай көрсетіліп жүрді де,кейіннен атауларының ұзақтығына байланысты әріптік-цифрлық кодпен алмастырылды.бүгінгі таңда Европа елдерінде Е қоспалары қатысаты өндіріске тыйым салынған.Бірақ , кейбіреулеріне ғана.Тыйым салу құқығына Еуропалық комиссия,ал сауда орындарындағы тексеріспен аталмыш өндірістік-ветеринарлық инспекция айналысады.бұл да кей жерлерде ғана.Бұл система қалай жұмыс жасайды? Е қоспаларына негізделген тәжірибелер жануарлар мен еуропа зертханаларындағы аккредителген адамдарға жүргізіледі.организмге зиянсыз екені анықталған жағдайда,қоспаны рұқсат етілгендер қатарына қосадымұндай зерттеулер қоспаның зиянды әсері анықталғанша әр 6 ай сайын жүргізіледі.сол уақыт аралығында адам организміне нендей заттар тусіп жатқанынан біз де,өндіруші де бейхабар.
Е-компоненнттерінің тек адам өліміне себепші болатын түрлеріне ғана тыйым салнған. Бұл жағдайда,аз зерттелген немесе қауіпті деген атақ әлі берілмеген басқа да компоненттер назардан тыс қалады.Яғни,егер консервантты дүниежүзінде тағамға қолданған жағдайда уланып өлу қаупі бар деп мойындалмаған болса,олар организмге зиянсыздар қатарына қосылып кетеді екен.Бұл көңілге күдік туғызатын мәселелердің бір шөкімі ғана.Осындай Е компоненттері қатарына төменде корсетілген мысалдарды жатқызуға болады:
Е102-тартразин-бояғыш. Біздің елімізде рұқсат етілген,бірақ Еуроодақта тыйым салынған. Организмге әсері: - тағамдық аллергия. Құрамында тартразин бар азық-түлік өнімдері: кондитерлік өнімдер,кәмпиттер,балмұздақ,сусындар. Е128- канцерогенді әсері бар Red 2G қызыл бояғышы.6%бұршақ құрамды шұжықтарды дайындауда өнімге қызғылт түс беру үшін қолданылады. Генотоксиндік құрылым болып табылады,яғни геннің өзгеруін тудырушы қасиеті бар. Организмге әсері: -онкологиялық аурулар -тұқым дамуының аномалиясы -тума патологиялар Құрамында Red 2G қызыл бояғышы бар өнімдер: шұжықтар мен сосискалар Е216 мен Е217 - консерванттар(пропилді эфир мен натрий тұзы). Организмге әсері: -тағамдық уланулар. Құрамында аталғанконсерванттар бар өнімдер:кәмпиттер,начинкалы шоколадтар?ет өнімдері,желесі бар паштеттер,сорпалар мен бульондар Е250 - натрий нитриті - бояғыш,қоспа және консервант,етті құрғақ консервілеуде және оның қалыпты қызыл түсі үшін қолданылады.Е250 Еуроодақта тыйм салынған қоспа. Организмге әсері: - балалардың жүйке жүйесін қоздырғыш - ағзаға оттек жетіспеуі,гипоксия - ағзадағы дәрумен мөлшерінің азаюы - өлім қаупін тудыратын уланулар -онкологиялық аурулар Натрий нитриті бар азық түлік өнімдері:бекон,сосиска,сүрленген еттер мен балықтар. Е320-майлы және етті қоспалардағы тотығу процессін баяулатушы антиоксидант Ағзаға әсері:- ағзадағы холестерин мөлшерінің өсуі кездесетін өнімдері:құрамында майы бар кей өнімдер;сағыздар; Е400-499 - жабысқақтық деңгейін көтеру үшін қолданылатын қоюландырғыш,стабилизатор Зиянды әсері:-асқазан аурулары Аталған қоспалар кездесетін өнімдер: йогурттар мен майонездер Е510,Е513 пен Е517- эмульгаторлар,араласпайтын тағамдарды қосып олардың біркелкілігін тудыру үшін қолданылады.мысалы,су мен май қоспасы; Ағзаға әсері: - диарея; - бауыр қызметінің нашарлауы Е951 - аспартам,синтетикалық қанталмастырғыш. Ағзаға әсері: - ми қабығындағы серотонин молшерінің азаюы; - желікпелі депрессия,үрей ұстамасы,молшері артып кеткен жағдайда зорлық Құрамында аспартам бар өнімдер:сағыздар,газдалған сусындар
Тыйым салынған Е қоспалар
Қазіргі уақытта,тыйым салынған Е қоспаларының тек шамалас тізімін ғана мысал ретінде келтіруге болады.
Е121- цитрусты қызыл бояғыш Е123-амарент қызыл бояғышы Е240-формальдегид консерванты,оны күшаланың синильді улы қоспасымен теңестіруге болады Е116-117 - консерванттар,кондитерлік және ет өндірісінде қолданылады; Е924а-924б -аталмыш "ұн мен нан жақсартушылары" Сонымен қатар мына тағамдық қопаларға тыйым салынған: Е103, Е107, Е125, Е127, Е128, Е213-219, Е140, Е153-155,
Е166, E173–175, E180, E182, E209, E213–219, E225–228, E230–233, E237, E238, Е240, E241, E252, E253, E264, E281–283, E302, E303, E305, E308–314, E317, E318, E323–325, E328, E329, E343–345, E349, E350–352, E355–357, E359, E365–368, E370, E375, E381, E384, E387–390, E399, E403, E408, E409, E418, E419, E429–436, E441–444, E446, E462, E463, E465, E467, E474, E476–480, E482–489, E491–496, E505, E512, E519–523, E535, E537, E538, E541, E542, E550, E552, E554–557, E559, E560, E574, E576, E577, E579, E580, E622–625, E628,
E629, E632–635, E640, E641, E906, E908–911, E913, E916–919, E922–926, E929, E942–946, E957, E959, E1000,
E1001, E1105, E1503, E1521.
Мұның өзі барлық жиынтық емес.Оның үстіне бұл қоспаларды өндірісте қолданбайтынына кім кепілдік бере алады? Әлі тыйым салынбаған бірақ қауіпті қоспалар: • Е105, Е126, Е130, Е131, Е143, Е152, Е210, Е211, Е330, Е447 – қауіпті ісік ауруын қоздырушылар • Е221-226, Е320-322, Е338-341, Е407, Е450, Е461, Е466 –асқазан-ішек жолдары ауруларын қоздырушылар • Е239 -аллергиялық реакция тудыруы мүмкін • Е171, Е320-322 –бауыр және бүйрек ауруын тудырушылар Сонымен қатар,Еуроодақта тыйым салынғанмен біздің елімізде рұқсат етілген мынадай қоспалар бар: E102, E104, Е110, E111, Е120, E122, E124, E126, E141, E142, Е150, E212, E250, E251, E311-313, E477. Азық-түлік нарығын анализдеу қазіргі нарықтағы таурлардың құрамын зерттей отырып ұсынылған таурлардың барлығы дерлік құрамында азды -копті жоғарыда корсетілген қоспаларды құрайды.Оған мысал ретінде,қазіргі заманғы азық-түлік брендтеріне жататын,құрамында Е қоспасы бар екені анықталған,адам өміріне қауіп тудырушы тауарларды келтіруге болады: 1.Газдалған сусындар ішінде: - «Фруктайм Дюшес», «Фиеста Дюшес»,Сoca-Cola компаниясының өнімдері(құрамында аспартам Е951 бар); -Coca-Cola ондірушілерінің өзге де тауарлары; - «Лимонад» (Грейтли); - «Малина» (Салют-кола); - «Барбарис» (Ассорти); - «Ситро» (Салют-кола) және т.б 2.Сағыздар ішінде ең атақтылары: - «Dirol»(құрамында асқазан-ішек жолдары ауруын қоздырушы Е414 қоюландырғышы бар;антиоксидант Е330;консервант Е296;бояғыш Е171;эмульгатор Е322;сонымен қатар Е321 мен глазурьлеуші Е903); - «Orbit» (құрамында эмульгатор мен стабилизаторлар қатарына жататын сорбит Е420;мальтит(пеногаситель-антифламинг,қаншалықты зиян екенін өздері шешсін);стабилизатор Е422;қоюландырғыш Е414?бояғыш Е171;аспартам тәттілендіргіші Е951 т.б). Ал бұл сағыздардың қайсысы зияндырақ?тіпті қолдануға тұра ма?бұл әркімнің өз денсаулығын бағалауына қарай 3.Кейбір алкогольді энергетикалық сусындарда: -«ABSENTER ENERGY» (құрамында Е414 стабилизаторы;қышықылды реттегіш,антиоксидант Е330;консервант Е211); - «JAGUAR» (құрамында Е211 консерванты; бояғыш); Бұл тізімге алкогольсіз энергетикалық сусындар да жатады,этикеткада Е индексін таба алмасаңыз да,оның энергетикалығы осы қоспаларға байланысты екендігін қаперімізде ұстаған жөн. 4.Чипстер мен қытырлақ нандар: - «Lays» кіші орамы(құрамында аспартам Е951); - «Pringles» (құрамында эмульгатор Е471); - «Кириешки» қытырлақ наны (құрамында Е621, Е627, Е631, Е551 дәмдеуіштері, бояғыш Е100 және т.б.). 5.Қышқыл сүт өнімдерінен: - бөгде нәрселердің қосылысымен,мысалы,белгілі бір жеміспен жасалған түрі болса«Активиа» құрамында міндетті түрде Е1442 болады - «Растишка жеміс пюресімен» (қоюландырғыш Е1442; бояғыштар және т.б.)-НАЗАР АУДАРЫҢЫЗ!балалар тағамы! - «Даниссимо» (қоюландырғыш Е1442, қышқылды реттегіштер). 6.Шұжық өнімдерінен: -«Каневской» зауытының «Киевский сервелат» өнімі,құрамында стабилизаторлар мен консеванттар?сонымен қатр натрий нитриті Е250 табылды; -сол зауыттың «Любительская» өнімі,құрамында бояудың консервант-фиксаторы,натрий нитриті Е250 табылды; 7.Балмұздақ тауар маркалары:ең атақты «Ля Фам»балмұздағының құрамында бояғыш Е102,Е133;стабилизаторлардан Е407,Е410,Е412,Е466,Е471 бар екені анықталды. 8.Шоколад маркалары ішінен: -- «Сладко» и «Alpen Gold»(құрамында Е476, стабилизаторлар); - «Несквик» (құрамынан Е124 пен Е476 табылды). ағзаға аса қауіпті жақсартқыштарың бірі қазіргі уақытта азық түлік өндірісінде кеңінен қолданылып жүрген ПАНИФИРИН("құрғақ клейковина" немесе "амилолитикалық фермент"деп те аталады).Негізінен ,бұл нағыз концентрлі глютен.азық түлік өнімдері өндірісінде кең қолданылады.Бұл қоспа көптеген адамдардың ЦЕЛИАКИЯ яғни ішек инфантилизміне ұшырауына себепші болды. Бүгінгі тауар тұтынушылары өз таңдауларында аса ұқыпты болуы керек,ең болмағанда соңғы зерттеулерге сүйеніп таңдауы тиіс деп ойлаймыз.сонымен қатар зиянды,ағзаға қауіпті өнімдердің мөлшерін шектеуге кеңес берер едім.
